ਸਵੈਯਾ

savaiyāसवैया

ਇਹ ਚਾਰ ਚਰਣ ਦਾ ਸਰਵਪ੍ਰਿਯ ਛੰਦ ਅਨੇਕ ਨਾਮਾਂ ਦਾ ਦੇਖੀਦਾ ਹੈ. ਜਿਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ- ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਵਰਣਿਕ.#ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਸਵੈਯੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਚਰਣਾਂ ਦਾ ਪਦਾਂਤ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਮਿਲੇ, ਤਦ ਉਤੱਮ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦੋ ਚਰਣਾਂ ਦਾ ਜਰੂਰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਏ. ਵਰਣਿਕ ਸਵੈਯੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਚਰਣਾਂ ਦਾ ਅੰਤ੍ਯਾਨੁਪ੍ਰਾਸ ਸਮਾਨ ਹੋਣਾ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ.¹#ਇਸ ਛੰਦ ਦੇ ਬਹੁਤ ਭੇਦ ਕਾਵ੍ਯਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਸਿੱਖਕਾਵ੍ਯ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਅਥਵਾ ਸਾਨੂੰ ਭਾਏ ਹਨ, ਉਹ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਲਈ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਸਮੇਤ ਅੱਗੇ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ-#(੧) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰੂਪ ਹੈ "ਬੀਰ", ਜਿਸ ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੧ ਮਾਤ੍ਰਾ. ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੬. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ ੧੫. ਪੁਰ ਅੰਤ ਗੁਰੁ ਲਘੁ. ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਸਵੈਯਾ ਭੀ ਹੈ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਨਾਭਿਕਮਲ ਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਉਪਜੇ,#ਬੇਦ ਪੜਹਿ ਮੁਖ ਕੰਠ ਸਵਾਰਿ. xxx#ਜਾਕੀ ਭਗਤਿ ਕਰਹਿ ਜਨ ਪੂਰੇ,#ਮੁਨਿ ਜਨ ਸੇਵਹਿ ਗੁਰਵੀਚਾਰਿ." xx#(ਗੂਜ ਮਃ ੧)#ਲਘੁ ਗੁਰੁ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਜੇ ਇਸ ਬੀਰ ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਭੇਦ ਦੇਖੀਏ ਤਦ ਇਹ ਸੇਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ੩੧ ਗੁਰੁ ਅਤੇ ੬੨ ਲਘੁ ਹਨ.#(੨) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਹੈ "ਬਾਣ." ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੧ ਮਾਤ੍ਰਾ. ੧੬. ਅਰ ੧੫. ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਨਾਮੁ ਤੁਮਾਰਾ ਠਾਕੁਰ,#ਏਹੁ ਮਹਾਰਸੁ ਜਨਹਿ ਪੀਓ. xx#(ਆਸਾ ਮਃ ੫)#(੩) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਤੀਜਾ ਰੂਪ ਹੈ "ਸੌਮ੍ਯ." ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੧ ਮਾਤ੍ਰਾ. ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੬. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ ੧੫. ਪੁਰ. ਅੰਤ ਨਗਣ   .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਮੁਖ ਤੇ ਟੀਕਾ ਸਹਿਤ ਉਚਾਰਤ,#ਰਾਮ ਰਿਦੇ ਨਹਿ ਪੂਰਨ ਰਹਿਤ,#ਕਰਿ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਨਾਵੈ ਲੋਗਨ,#ਕਛੁ ਨ ਕਮਾਵੈ ਆਪਨ ਕਹਿਤ. xxx#(ਗੁਵਿ ੬)#(੪) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਚੌਥਾ ਰੂਪ ਹੈ "ਦੰਡਕਲਾ." ਇਸ ਨੂੰ "ਨਿਸਾਕਰ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੨ ਮਾਤ੍ਰਾ. ੧੬- ੧੬ ਤੇ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ. ਅੰਤ ਸਗਣ .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਬੁੱਧਿ ਵਿਵੇਕ ਗ੍ਯਾਨ ਅਰ ਵਿਦ੍ਯਾ,#ਸਫਲ ਹੋਤ ਉਪਕਾਰ ਕਰਤ ਜੋ. xxx#(ਅ) ਦੰਡਕਲਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭੇਦ ਹੈ ੧੮- ੧੪ ਮਾਤ੍ਰਾ ਤੇ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਅੰਤ ਸਗਣ   .#ਉਦਾਹਰਣ-#"ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਤਿਗੂੜ, ਬਿਮਲ ਸਤਸੰਗਤਿ,#ਆਤਮੁਰੰਗਿ ਚਲੂਲੁ ਭ੍ਯਾ,#ਜਾਗ੍ਯਾ ਮਨ ਕਵਲੁ ਸਹਜਿ ਪਰਕਾਸ੍ਯਾ.#ਅਭੈ ਨਿਰੰਜਨੁ ਘਰਹਿ ਲਹਾ."xxx#(ਸਵੈਯੇ ਮਃ ੪. ਕੇ)#(੫) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਮਲਿੰਦ" ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੨ ਮਾਤ੍ਰਾ. ੧੬- ੧੬ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਯਗਣ .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਤੇ ਸਾਧੂ ਹਰਿ ਮੇਲਹੁ ਸ੍ਵਾਮੀ,#ਜਿਨ ਜਪਿਆ ਗਤਿ ਹੋਇ ਹਮਾਰੀ.#ਤਿਨ ਕਾ ਦਰਸੁ ਦੇਖਿ ਮਨੁ ਬਿਗਸੈ,#ਖਿਨਿ ਖਿਨਿ ਤਿਨ ਕਉ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ. xx#(ਭੈਰ ਮਃ ੪)#(ਅ) ਕੇਵਲ ਦੋ ਗੁਰੁ ਅੰਤ (ਯਗਣ ਦੀ ਥਾਂ) ਹੋਣੇ ਭੀ "ਮਲਿੰਦ" ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ. ਯਥਾ-#ਕਬ ਲਾਗੈ ਮਸਤਕ ਚਰਨਨ ਰਜ,#ਦਰਸ ਦਯਾਲੁ ਦ੍ਰਿਗਨ ਕਬ ਪੇਖੋਂ,#ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਚਨ ਸੁਨੋ ਕਬ ਸ੍ਰਵਨਨਿ,#ਕਬ ਰਸਨਾ ਬੇਨਤੀ ਬਿਸੇਖੋਂ. xxx (ਭਾਗੁ ਕ)#(੬) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਛੀਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਸਮਾਨ" ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੨ ਮਾਤ੍ਰਾ. ੧੬- ੧੬ ਮਾਤ੍ਰਾ ਪੁਰ ਦੋ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ. ਅੰਤ ਭਗਣ .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਬ੍ਰਹਮਾਦਿਕ ਸਿਵ ਛੰਦਮੁਨੀਸੁਰ,#ਰਸਕਿ ਰਸਕਿ ਠਾਕੁਰ ਗੁਨ ਗਾਵਤ, xxx#ਰੇ ਮਨ ਮੂੜ ਸਿਮਰ ਸੁਖਦਾਤਾ,#ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਤੁਝਹਿ ਸਮਝਾਵਤ. xxx#(ਸਵੈਯੇ ਸ੍ਰੀ ਮੁਖਵਾਕ ਮਃ ੫)#(੭) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਸੱਤਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਦ੍ਰੁਮਿਲਾ." ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੩੨ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੦. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ ੮. ਪੁਰ ਤੀਜਾ ੧੪. ਤੇ, ਅੰਤ ਸਗਣ ਅਤੇ ਦੋ ਗੁਰੁ , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਯ ਜਯ ਕਲਗੀਧਰ, ਸੇਵਕ ਦੁਖਹਰ,#ਨਹਿ ਸਮਸਰ ਬਲ ਕੇ ਧਾਰੀ. xxx#(੮) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਲਲਿਤ." ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਮਗਣ ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਦੇਖੋ ਜੂ ਕੈਸੇ ਏ ਝੰਡੇ ਜੋ ਝੂਲੇ ਹੈਂ#ਧੌਂਸੇ ਕੀ ਧੁੰਕੋਂ ਸੇ ਸ਼ੰਭੂ ਭਾ ਭੋਲਾ. xxx#(ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਕਰ)#(੯) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਮਦਿਰਾ". ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਭਗਣ ਅੰਤ ਇੱਕ ਗੁਰੁ , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਸੰਤਤ ਹੀ ਸਤਸੰਗਤਿ ਸੰਗ#ਸੁਰੰਗ ਰਤੇ ਜਸੁ ਗਾਵਤ ਹੈਂ. xxx (ਸਵੈਯੇ ਮਃ ੪. ਕੇ)#(੧੦) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਰੂਪ "ਮੱਤਗਯੰਦ" ਹੈ. ਛੰਦਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ "ਇੰਦਵ" ਅਤੇ "ਮਾਲਤੀ" ਭੀ ਦੇਖੀਦਾ ਹੈ. ਦਸਮਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ "ਬਿਜੈ" ਸੰਗ੍ਯਾ ਭੀ ਹੈ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਭਗਣ ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਦਾਨਵ ਦੇਵ ਫਨਿੰਦ ਨਿਸਾਚਰ#ਭੂਤ ਭਵਿੱਖ ਭਵਾਨ ਜਪੈਂਗੇ,#ਜੀਵ ਜਿਤੇ ਜਲ ਮੈ ਥਲ ਮੈ#ਪਲ ਹੀ ਪਲ ਮੈ ਸਭ ਥਾਪ ਥਪੈਂਗੇ,#ਪੁੰਨ ਪ੍ਰਤਾਪਨ ਬਾਢਤ ਜੈਧੁਨਿ#ਪਾਪਨ ਕੇ ਬਹੁ ਪੁੰਜ ਖਪੈਂਗੇ,#ਸਾਧ ਸਮੂਹ ਪ੍ਰਸੰਨ ਫਿਰੈਂ ਜਗ#ਸਤ੍ਰੁ ਸਭੈ ਅਵਿਲੋਕ ਚਪੈਂਗੇ.#(੧੧) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਗਿਆਰਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਚਕੋਰ." (ਦੇਖੋ, ਚਿਤ੍ਰਪਦਾ ਦਾ ਰੂਪ ੨)#(੧੨) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਬਾਰਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਅਰਸਾਤ." ਲੱਛਣ ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਭਗਣ, ਇੱਕ ਰਗਣ. , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਸ੍ਵੈ ਨਿਜ ਪਾਯ ਪ੍ਰਮੋਦ ਸਦਾ#ਸ਼ਬਦਾਦਿ ਵਿਰੰਚ ਵਿਕੁੰਠ ਲਖੈ ਵਿਖਾ,#ਜਾਂ ਸ਼ੁਭ ਕੀਰਤਿ ਕੋ ਜਗ ਮੈ#ਗਣਨਾਯਕ ਸਾਰਦ ਹੂੰ ਨ ਸਕੈਂ ਲਿਖਾ,#ਹੈ ਕਚ ਦੀਪਿਤ ਚਿੰਤਮਨੀ ਸਮ#ਊਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੀ ਲਿਖਨੀ ਇਖਾ,#ਮੂਰਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਭੇਦ ਨ ਰੰਚਕ#ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਅਰੁ ਧੰਨ ਗੁਰੂਸਿਖਾ. (ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਕਰ)#(੧੩) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਤੇਰਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਰਮ੍ਯ."#ਲੱਛਣ- ਪਹਿਲੇ ਚਰਣ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਭਗਣ, ਇੱਕ ਗੁਰੁ. ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਅੱਠ ਸਗਣ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਭੇਜਤ ਹੈ ਇਹ ਪੈ ਹਮ ਕੋ#ਇਹ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਰੂਪ ਗੁਮਾਨ ਕਰੈ,#ਇਹ ਜਾਨਤ ਵੇ ਘਟ ਹੈਂ ਹਮ ਤੇ#ਤਿਂਹ ਤੇ ਹਠ ਬਾਂਧ ਰਹੀ ਨ ਟਰੈ.#ਕਵਿ ਸ੍ਯਾਮ ਪਿਖੋ ਇਹ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੀ#ਮਤਿ ਸ੍ਯਾਮਹਿ ਕੋਪ ਨ ਨੈਕ ਡਰੈ,#ਤਿਹ ਸੋਂ ਬਲ ਜਾਉਂ ਕਹਾਂ ਕਹਿਯੇ#ਤਿਹ ਲ੍ਯਾਵਹੁ ਜੋ ਮੁਖ ਤੇ ਉਚਰੈ. (ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੧੪) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਚੌਦਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਕਿਰੀਟ" ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਭਗਣ. , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਚੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਤਬੈ ਬਲ ਧਾਰ#ਸਁਭਾਰ ਲਈ ਕਰਵਾਰ ਕਰੀ ਕਰ. xxx#(ਚੰਡੀ ੧)#(੧੫) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਪੰਦਰਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਦੁਰ੍‍ਮਿਲ." ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ "ਚੰਦ੍ਰਕਲਾ" ਭੀ ਹੈ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਸਗਣ. , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਮਥਰਾ ਭਨਿ ਭਾਗ ਭਲੇ ਉਨ ਕੇ#ਮਨ ਇੱਛਤ ਹੀ ਫਲ ਪਾਵਤ ਹੈਂ. xxx#(ਸਵੈਯੇ ਮਃ ੪. ਕੇ)#(੧੬) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਸੋਲਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਸੁੰਦਰੀ" ਇਸ ਨੂ "ਸੁਖਦਾਨੀ", "ਮਨਮੋਦਕ" ਅਤੇ "ਮੱਲੀ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਸਗਣ ਅੰਤ ਗੁਰੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਪਰਨਿੰਦ ਦਗਾ ਚੁਗਲੀ ਨ ਕਰੈ#ਜਗ ਆਪਸ ਤੇ ਨ ਬਡੋ ਬਨ ਬੈਸੇ,#ਨਿਜ ਪੂਜ ਪ੍ਰਸੰਸ ਨ ਨੈਕ ਭਨੈ#ਨਿਰਮਾਨ ਅਲੋਭ ਗੁਰੂ ਗਿਰਿ ਜੈਸੇ,#ਨ ਤਪਾਯ ਦੁਖਾਯ ਨ ਭੂਲ ਕਿਸੇ#ਯਦਿ ਹ੍ਵੈ ਸਪ੍ਰਮਾਦ ਪਗੈਂ ਲਗ ਭੈਸੇ,#ਨਿਸਕਾਮ ਸਦਾ ਸ਼ੁਭ ਰੀਤਿ ਧਰੈ#ਉਪਦੇਸ਼ ਭਲੋ ਪ੍ਰਦ ਹਨਐ ਐਸੇ.#(ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਕਰ)#(੧੭) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਸਤਾਰਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਰਤਨ- ਮਾਲਿਕਾ." ਇਸ ਨੂੰ "ਅਰਬਿੰਦ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਸਗਣ, ਇਕ ਲਘੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਬਲ ਵੈਸ ਕਟੈ ਛਬਿ ਅੰਗ ਲਟੈ#ਜਗ ਮਾਨ ਘਟੈ ਪਲਟੈ ਕੁਲ ਚਾਲ,#ਭਲ ਨੀਤਿ ਡਗੈ ਜਸ ਪੁੰਨ ਭਗੈ#ਚਿਤ ਚਿੰਤ ਜਗੈ ਨ ਲਗੈ ਪ੍ਰਭੁ ਨਾਲ,#ਤਨ ਰੋਗ ਬਢੈ ਅਤਿ ਪਾਪ ਚਢੈ#ਸੁਚਿ ਤੇਜ ਕਢੈ ਸੁ ਮਢੈ ਜਗ ਜਾਲ,#ਖਲ ਬਾਲਬਧੂ ਮੁਦ ਰੰਚਿਕ ਕਾਰਨ#ਫੇਂਕਤ ਬਿੰਦੁ ਅਮੋਲਕ ਲਾਲ.#(ਨਿਰਮਲ ਪ੍ਰਭਾਕਰ)#(੧੮) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਅਠਾਰਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਕੁੰਦਲਤਾ." ਇਸ ਨੂੰ "ਸਾਵਨ", "ਸੁਖ" ਅਤੇ "ਹਾਰ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਸਗਣ ਦੋ ਲਘੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਰ ਜਾਇ ਨਹੀ ਕਿਸ ਤੇ ਅਜਰੀ#ਅਸ ਪਾਇ ਗਏ ਸਗਰੀ ਉਰ ਮੇ ਜਰ. xxx#(ਗੁਪ੍ਰਸੂ)#(੧੯) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਉੱਨੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਸੁਰਧੁਨਿ." ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪਹਿਲੇ ਚਰਣ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਸਗਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗੁਰੁ. ਤਿੰਨ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਭਗਣ, ਦੋ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਹਰਿ ਸੋ ਮੁਖ ਹੈ ਹਰਤੀ ਦੁਖ ਹੈ#ਅਲਕੈਂ ਹਰਹਾਰ ਪ੍ਰਭਾ ਹਰਨੀ ਹੈ,#ਲੋਚਨ ਹੈਂ ਹਰਿ ਸੇ ਸਰਸੇ ਹਰਿ ਸੇ#ਭਰੁਟੇ ਹਰਿ ਸੀ ਬਰਨੀ ਹੈ. xxx (ਚੰਡੀ ੧)#(੨੦) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਬੀਸਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਮਨੋਜ." ਲੱਛਣ- ਪਹਿਲੇ ਚਰਣ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਸਗਣ ਦੋ ਲਘੁ, ਤਿੰਨ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਅੱਠ ਭਗਣ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਪਿਖ ਰੀਝ ਰਹੀ#ਅਤਿ ਸੁੰਦਰਿ ਸੁੰਦਰ ਕਾਨ੍ਹ ਕੁ ਆਨਨ,#ਰਾਜਤ ਤੀਰ ਨਦੀ ਜਿਹ ਕੇ ਸੁ#ਵਿਰਾਜਤ ਫੂਲਨ ਕੇ ਯੁਤ ਕਾਨਨ. (ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੨੧) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਇਕੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਮਣਿਧਰ." ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਯਗਣ. , , , , , , , .#ਉਦਾਰਹਣ-#ਜਿਤੀ ਵਾਸਨਾ ਏਕ ਹੀ ਬਾਸਨਾ ਮੇ#ਜਿਤੇ ਅੰਗ ਸੋ ਏਕ ਹੀ ਅੰਗ ਮੇ ਹੈਂ,#(ਨਿਰਮਲ ਪ੍ਰਭਾਕਰ)#ਦੇਖੋ, ਝੂਲਨਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰੂਪ ਅਤੇ ਭੁਜੰਗਪ੍ਰਯਾਤ ਦਾ ਰੂਪ (ਸ)#(੨੨) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਬਾਈਹਵਾਂ ਭੇਦ ਹੈ "ਗੰਗਧਰ" ਅਥਵਾ "ਗੰਗੋਦਕ" ਇਸ ਨੂੰ "ਖੰਜਨ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਰਗਣ.   , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਝੂਠ ਔ ਲੋਭ ਕੋ ਤ੍ਯਾਗਕੈ ਸੱਜਨੋ!#ਸਤ੍ਯ ਸੰਤੋਖ ਕੋ ਚਿੱਤ ਮੇ ਧਾਰਿਯੇ. xxx#(੨੩) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਤੇਈਹਵਾਂ ਭੇਦ ਹੈ "ਉਟੰਕਣ." ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਰਗਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਚੌਰ ਚੰਦ੍ਰੰ ਕਰੰ ਛਤ੍ਰ ਸੂਰੰ ਧਰੰ#ਬੇਦ ਬ੍ਰਹਮਾ ਰਰੰ ਦ੍ਵਾਰ ਮੇਰੇ. (ਰਾਮਾਵ)#(੨੪) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਚੌਬੀਹਵਾਂ ਭੇਦ ਹੈ "ਸੁੰਦਰਿ." ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸ, ਸ, ਭ, ਸ, ਤ, ਜ, ਜ, ਲ, ਗ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਮੁਨਿ ਦੇਵ ਨ ਪਾਵੈਂ ਥਕ ਮਤਿ ਗਾਵੈਂ#ਹੈ ਬਿਨ ਆਦਿ ਅਨੰਤ ਗੁਰੂ. xxx#(੨੫) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਪੱਚੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਵਾਮ ਇਸ ਨੂੰ "ਮਕਰੰਦ", "ਮਾਧਵੀ" ਅਤੇ "ਮੰਜਰੀ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਜਗਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਯਗਣ. , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਕਰੋ ਨ ਬੁਰਾ ਕਿਹਕੈ ਕਬਿ ਹੀ ਮ੍ਰਿਦੁ#ਬੈਨ ਭਨੋ ਤਜਕੋ ਕੁਟਿਲਾਈ. xxx#(੨੬) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਛੱਬੀਹਵਾਂ ਭੇਦ ਹੈ "ਮੱਤਾਕ੍ਰੀੜਾ." ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਮ, ਮ, ਤ, ਨ, ਨ, ਨ, ਨ, ਲ, ਗ, , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਪਾਵੈ ਵਿਦ੍ਯਾ ਧਾਰੈ ਸਿੱਖੀ#ਕਬਹੁ ਨ ਧਰਤ ਕੁਪਥ ਪਗ ਨਰ ਸੋ. xxx#(੨੭) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਸਤਾਈਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਆਭਾਰ." ਇਸ ਨੂੰ "ਪਾਤਾਲ" ਭੀ ਆਖਦੇ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਤਗਣ , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਾਪੈਂ ਨ ਤਾਂਕੋ ਜੁ ਹੈ ਸਰ੍‍ਵਦਾਤਾ#ਕਹਾਂ ਹੋਯ ਪੂਜੇ ਨਦੀ ਕੂਪ ਪਾਖਾਨ?#ਰਾਖਾ ਨਾ ਹੋਵੈ ਕਦੀ ਅੰਤ ਵੇਲੇ ਬਿਨਾ#ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਭੂ ਬਾਤ ਤੂ ਸਤ੍ਯਕੈ ਜਾਨ. xxx#(੨੮) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਅਠਾਈਹਵਾਂ ਰੂਪ "ਸੁਮੁਖੀ" ਹੈ. ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ "ਮੱਲਿਕਾ" ਅਤੇ "ਮਾਲਿਨੀ" ਭੀ ਹੈ. ਲੱਛਣ ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਜਗਣ ਅੰਤ ਲਘੁ ਗੁਰੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ- ਜੁ ਮਾਨਤ ਹੈਂ ਗੁਰੁਵਾਕਨ ਕੋ ਰਹਿਤੇ ਜਗ ਮਾਹਿ ਕਦੀ ਨ ਦੁਖੀ, ਰਹੈ ਨ ਕਮੀ ਧਨ ਧਾਮ ਭਰੇ ਰਕਹਿ ਆਤਮ ਦੇਹ ਸਦੀਵ ਸੁਖੀ. xxx#(੨੯) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਉਨਤੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਕ੍ਰੌਂਚ." ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਭ, ਮ ਸ, ਭ, ਨ, ਨ, ਨ, ਨ, ਗ. , , , , , , , , . ੫, ੫, ੮, ੭. ਅੱਖਰਾਂ ਪੁਰ ਚਾਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਪ੍ਰੇਮ ਵਿਹੀਨਾ, ਪਾਇ ਨ ਸ਼ਾਂਤੀ,#ਯਦਪਿ ਧਰਤਿ ਧਨ, ਅਗਨਿਤ ਧਰਹੀ,#ਤਾਪ ਰਿਦੇ ਤੇ, ਦੂਰ ਨ ਹੋਵੈ,#ਜਪ ਤਪ ਵ੍ਰਤ ਪੁਨ, ਪੁਨ ਨਰ ਕਰਹੀ. xxx#(੩੦) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਤੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਝੂਲਨਾ." ਦੇਖੋ, ਝੂਲਨਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ.#(੩੧) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਇਕਤੀਹਵਾਂ ਰੂਪ "ਮੁਕ੍ਤਹਰਾ" ਹੈ. ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਜਗਣ, , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#"ਵਿਲੋਕ ਗੁਰੂਮੁਖ ਪੰਕਜ ਸਿੱਖ#ਰਹੇ ਹੁਇ ਭੌਰ ਰਸੀ ਮਕਰੰਦ." xxx#(੩੨) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਬੱਤੀਹਵਾਂ ਰੂਪ "ਲਵੰਗਲਤਾ" ਹੈ. ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਅੱਠ ਜਗਣ, ਅੰਤ ਲਘੁ. , , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਿਨ੍ਹੈ ਨ ਕਛੂ ਕਵਿਤਾ ਰਸ ਹੈ#ਨਹਿ ਰਾਗ ਵਿਖੇ ਮਨ ਰਾਗ ਲਗਾਵਤ,#ਜਪੈਂ ਨਹਿ ਵਾਹਗੁਰੂ ਗੁਰੁਮੰਤ੍ਰ#ਸਰੂਪ ਮਨੁੱਖ ਪਸ਼ੂ ਨਜ਼ਰਾਵਤ. xxx#(੩੩) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਤੇਤੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਸਰਵਗਾਮੀ." ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਤਗਣ ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ. , , , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਗਾਜੇ ਮਹਾ ਸੂਰ ਘੂੰਮੀ ਰਣੰ ਹੂਰ#ਭ੍ਰੰਮੀ ਨਭੰ ਪੂਰ ਬੇਖੰ ਅਨੂਪੰ. xxx (ਰਾਮਾਵ)#ਜਾਕੋ ਰਿਦਾ ਹੈ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਾਥ ਪੂਰ੍ਯੋ#ਪ੍ਰਜਾਪ੍ਯਾਰ ਵਾਸੈ ਸਦਾ ਚਿੱਤ ਮਾਹੀਂ,#ਮੰਤ੍ਰੀ ਤਥਾ ਸੈਨ ਹੈਂ ਵਾਰਤੇ ਪ੍ਰਾਣ ਕੋ#ਤਾਂਹਿ ਕੇ ਰਾਜ ਭੈ ਹੋਤ ਨਾਹੀਂ. xxx#(੩੪) ਸਵੈਯੇ ਦਾ ਚੌਤੀਹਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ "ਸਾਰਦਾ" ਲੱਛਣ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੱਤ ਰਗਣ ਅੰਤ ਗੁਰੁ ਲਘੁ.  ,  ,  ,  ,  ,  ,  , . ਉਦਾਹਰਣ-#ਧੀਰ ਗੰਭੀਰ ਹੈ ਗ੍ਯਾਨ ਕੋ ਪੁੰਜ ਹੈ#ਪ੍ਰੇਮ ਕੋ ਰੂਪ ਹੈ ਸਤ੍ਰੁ ਕੋ ਕਾਲ,#ਦੀਨਤਾਹੀਨ ਲੈਲੀਨ ਉਦ੍ਯੋਗ ਮੇ#ਦਾਨ ਦਾਤਾਰ ਹੈ ਖਾਲਸਾ ਲਾਲ. xxx

इह चार चरण दा सरवप्रिय छंद अनेक नामां दा देखीदा है. जिस दे मुॱख दो भेद हन- मात्रिक अते वरणिक.#मात्रिक सवैये दे चारे चरणां दा पदांत अनुप्रास मिले, तद उतॱम है नहीं तां दो चरणां दा जरूर मिलणा चाहीए. वरणिक सवैये दे चारे चरणां दा अंत्यानुप्रास समान होणा कवीआं ने विधान कीता है.¹#इस छंद दे बहुत भेदकाव्यग्रंथां विॱच पाए जांदे हन, उन्हां विॱचों जो सिॱखकाव्य विॱच आए, अथवा सानूं भाए हन, उह पाठकां दे गिआन लई लॱछण अते उदाहरणां समेत अॱगे लिखदे हां-#(१) सवैये दा पहिला रूप है "बीर", जिस दा लॱछण है चार चरण, प्रति चरण ३१ मात्रा. पहिला विश्राम १६. पुर, दूजा १५. पुर अंत गुरु लघु. इस दा नाउं मात्रिक सवैया भी है.#उदाहरण-#नाभिकमल ते ब्रहमा उपजे,#बेद पड़हि मुख कंठ सवारि. xxx#जाकी भगति करहि जन पूरे,#मुनि जन सेवहि गुरवीचारि." xx#(गूज मः १)#लघु गुरु दे हिसाब जे इस बीर सवैये दा भेद देखीए तद इह सेन है किउंकि इस विॱच ३१ गुरु अते ६२ लघु हन.#(२) सवैये दा दूजा रूप है "बाण." लॱछण- प्रति चरण ३१ मात्रा. १६. अर १५. पुर विश्राम अंत दो गुरु.#उदाहरण-#अंम्रितु नामु तुमारा ठाकुर,#एहु महारसु जनहि पीओ. xx#(आसा मः ५)#(३) सवैये दा तीजा रूप है "सौम्य." लॱछण- प्रति चरण ३१ मात्रा. पहिला विश्राम १६. पुर, दूजा १५. पुर. अंत नगण   .#उदाहरण-#मुख ते टीका सहित उचारत,#राम रिदे नहि पूरन रहित,#करि उपदेश सुनावै लोगन,#कछु न कमावै आपन कहित. xxx#(गुवि ६)#(४) सवैये दा चौथा रूप है "दंडकला." इस नूं "निसाकर" भी आखदे हन. लॱछण- चार चरण. प्रति चरण३२ मात्रा. १६- १६ ते विश्राम. अंत सगण .#उदाहरण-#बुॱधि विवेक ग्यान अर विद्या,#सफल होत उपकार करत जो. xxx#(अ) दंडकला दा दूजा भेद है १८- १४ मात्रा ते विश्राम अंत सगण   .#उदाहरण-#"सतिगुरु मतिगूड़, बिमल सतसंगति,#आतमुरंगि चलूलु भ्या,#जाग्या मन कवलु सहजि परकास्या.#अभै निरंजनु घरहि लहा."xxx#(सवैये मः ४. के)#(५) सवैये दा पंजवां रूप है "मलिंद" लॱछण- प्रति चरण ३२ मात्रा. १६- १६ पुर विश्राम, अंत यगण .#उदाहरण-#ते साधू हरि मेलहु स्वामी,#जिन जपिआ गति होइ हमारी.#तिन का दरसु देखि मनु बिगसै,#खिनि खिनि तिन कउ हउ बलिहारी. xx#(भैर मः ४)#(अ) केवल दो गुरु अंत (यगण दी थां) होणे भी "मलिंद" दा इॱक रूप है. यथा-#कब लागै मसतक चरनन रज,#दरस दयालु द्रिगन कब पेखों,#अंम्रित बचन सुनो कब स्रवननि,#कब रसना बेनती बिसेखों. xxx (भागु क)#(६) सवैये दा छीवां रूप है "समान" लॱछण- प्रति चरण ३२ मात्रा. १६- १६ मात्रा पुर दो विश्राम. अंत भगण .#उदाहरण-#ब्रहमादिक सिव छंदमुनीसुर,#रसकि रसकि ठाकुर गुन गावत, xxx#रे मन मूड़ सिमर सुखदाता,#नानक दास तुझहि समझावत. xxx#(सवैये स्री मुखवाक मः ५)#(७) सवैये दा सॱतवां रूप है "द्रुमिला." लॱछण- चार चरण.प्रति चरण ३२ मात्रा, पहिला विश्राम १०. पुर, दूजा ८. पुर तीजा १४. ते, अंत सगण अते दो गुरु , , .#उदाहरण-#जय जय कलगीधर, सेवक दुखहर,#नहि समसर बल के धारी. xxx#(८) सवैये दा अॱठवां रूप है "ललित." लॱछण- चार चरण. प्रति चरण सॱत मगण अंत दो गुरु. , , , , , , , , .#उदाहरण-#देखो जू कैसे ए झंडे जो झूले हैं#धौंसे की धुंकों से शंभू भा भोला. xxx#(सिॱखी प्रभाकर)#(९) सवैये दा नौवां रूप है "मदिरा". लॱछण- चार चरण, प्रति चरण सॱत भगण अंत इॱक गुरु , , , , , , , .#उदाहरण-#संतत ही सतसंगति संग#सुरंग रते जसु गावत हैं. xxx (सवैये मः ४. के)#(१०) सवैये दा दसवां रूप "मॱतगयंद" है. छंदग्रंथां विॱच इस दा नाउं "इंदव" अते "मालती" भी देखीदा है. दसमग्रंथ विॱच इस दी "बिजै" संग्या भी है. लॱछण- चार चरण, प्रति चरण सॱत भगण अंत दो गुरु. , , , , , , , , .#उदाहरण-#दानव देव फनिंद निसाचर#भूत भविॱख भवान जपैंगे,#जीव जिते जल मै थल मै#पल ही पल मै सभ थाप थपैंगे,#पुंन प्रतापन बाढत जैधुनि#पापन के बहु पुंज खपैंगे,#साध समूह प्रसंन फिरैं जग#सत्रु सभै अविलोक चपैंगे.#(११) सवैये दागिआरवां रूप है "चकोर." (देखो, चित्रपदा दा रूप २)#(१२) सवैये दा बारवां रूप है "अरसात." लॱछण चार चरण. प्रति चरण सॱत भगण, इॱक रगण. , , , , , , , .#उदाहरण-#स्वै निज पाय प्रमोद सदा#शबदादि विरंच विकुंठ लखै विखा,#जां शुभ कीरति को जग मै#गणनायक सारद हूं न सकैं लिखा,#है कच दीपित चिंतमनी सम#ऊजल अंम्रित सी लिखनी इखा,#मूरति श्री गुरु भेद न रंचक#धंन गुरू अरु धंन गुरूसिखा. (सिॱखी प्रभाकर)#(१३) सवैये दा तेरवां रूप है "रम्य."#लॱछण- पहिले चरण विॱच सॱत भगण, इॱक गुरु. पिछले तिंन चरणां विॱच अॱठ अॱठ सगण.#उदाहरण-#भेजत है इह पै हम को#इह ग्वारनि रूप गुमान करै,#इह जानत वे घट हैं हम ते#तिंह ते हठ बांध रही न टरै.#कवि स्याम पिखो इह ग्वारनि की#मति स्यामहि कोप न नैक डरै,#तिह सों बल जाउं कहां कहिये#तिह ल्यावहु जो मुख ते उचरै. (क्रिसनाव)#(१४) सवैये दा चौदवां रूप है "किरीट" लॱछण- चार चरण, प्रति चरण अॱठ भगण. , , , , , , , .#उदाहरण-#चंड प्रचंड तबै बल धार#सँभार लई करवार करी कर. xxx#(चंडी १)#(१५) सवैये दा पंदरवां रूप है "दुर्‍मिल." इस दा नाउं "चंद्रकला" भी है. लॱछण- चार चरण, प्रति चरणअॱठ सगण. , , , , , , , .#उदाहरण-#मथरा भनि भाग भले उन के#मन इॱछत ही फल पावत हैं. xxx#(सवैये मः ४. के)#(१६) सवैये दा सोलवां रूप है "सुंदरी" इस नू "सुखदानी", "मनमोदक" अते "मॱली" भी आखदे हन. लॱछण- चार चरण. प्रति चरण अॱठ सगण अंत गुरु. , , , , , , , , .#उदाहरण-#परनिंद दगा चुगली न करै#जग आपस ते न बडो बन बैसे,#निज पूज प्रसंस न नैक भनै#निरमान अलोभ गुरू गिरि जैसे,#न तपाय दुखाय न भूल किसे#यदि ह्वै सप्रमाद पगैं लग भैसे,#निसकाम सदा शुभ रीति धरै#उपदेश भलो प्रद हनऐ ऐसे.#(सिॱखी प्रभाकर)#(१७) सवैये दा सतारवां रूप है "रतन- मालिका." इस नूं "अरबिंद" भी आखदे हन. लॱछण- चार चरण, प्रति चरण अॱठ सगण, इक लघु. , , , , , , , , .#उदाहरण-#बल वैस कटै छबि अंग लटै#जग मान घटै पलटै कुल चाल,#भल नीति डगै जस पुंन भगै#चित चिंत जगै न लगै प्रभु नाल,#तन रोग बढै अति पाप चढै#सुचि तेज कढै सु मढै जग जाल,#खल बालबधू मुद रंचिक कारन#फेंकत बिंदु अमोलक लाल.#(निरमल प्रभाकर)#(१८) सवैये दा अठारवां रूप है "कुंदलता." इस नूं "सावन", "सुख" अते "हार" भी आखदे हन. लॱछण- चारचरण, प्रति चरण अॱठ सगण दो लघु. , , , , , , , , .#उदाहरण-#जर जाइ नही किस ते अजरी#अस पाइ गए सगरी उर मे जर. xxx#(गुप्रसू)#(१९) सवैये दा उॱनीहवां रूप है "सुरधुनि." लॱछण- चार चरण. पहिले चरण विॱच अॱठ सगण अते इॱक गुरु. तिंन चरणां विॱच सॱत भगण, दो गुरु.#उदाहरण-#हरि सो मुख है हरती दुख है#अलकैं हरहार प्रभा हरनी है,#लोचन हैं हरि से सरसे हरि से#भरुटे हरि सी बरनी है. xxx (चंडी १)#(२०) सवैये दा बीसवां रूप है "मनोज." लॱछण- पहिले चरण विॱच अॱठ सगण दो लघु, तिंन चरनां विॱच अॱठ अॱठ भगण.#उदाहरण-#ब्रिखभानु सुता पिख रीझ रही#अति सुंदरि सुंदर कान्ह कु आनन,#राजत तीर नदी जिह के सु#विराजत फूलन के युत कानन. (क्रिसनाव)#(२१) सवैये दा इकीहवां रूप है "मणिधर." लॱछण- चार चरण, प्रति चरण अॱठ यगण. , , , , , , , .#उदारहण-#जिती वासना एक ही बासना मे#जिते अंग सो एक ही अंग मे हैं,#(निरमल प्रभाकर)#देखो, झूलना दा पहिला रूप अते भुजंगप्रयात दा रूप (स)#(२२) सवैये दा बाईहवां भेद है "गंगधर" अथवा "गंगोदक" इस नूं "खंजन" भी आखदे हन. लॱछण- चार चरण, प्रति चरण अॱठ रगण.   , , , , , ,, , .#उदाहरण-#झूठ औ लोभ को त्यागकै सॱजनो!#सत्य संतोख को चिॱत मे धारिये. xxx#(२३) सवैये दा तेईहवां भेद है "उटंकण." लॱछण- चार चरण प्रति चरण सॱत रगण अते इॱक गुरु.#उदाहरण-#चौर चंद्रं करं छत्र सूरं धरं#बेद ब्रहमा ररं द्वार मेरे. (रामाव)#(२४) सवैये दा चौबीहवां भेद है "सुंदरि." लॱछण- चार चरण, प्रति चरण स, स, भ, स, त, ज, ज, ल, ग. , , , , , , , , .#उदाहरण-#मुनि देव न पावैं थक मति गावैं#है बिन आदि अनंत गुरू. xxx#(२५) सवैये दा पॱचीहवां रूप है "वाम इस नूं "मकरंद", "माधवी" अते "मंजरी" भी आखदे हन. लॱछण- प्रति चरण सॱत जगण अते इॱक यगण. , , , , , , , .#उदाहरण-#करो न बुरा किहकै कबि ही म्रिदु#बैन भनो तजको कुटिलाई. xxx#(२६) सवैये दा छॱबीहवां भेद है "मॱताक्रीड़ा." लॱछण- प्रति चरण म, म, त, न, न, न, न, ल, ग, , , , , , , , , .#उदाहरण-#पावै विद्या धारै सिॱखी#कबहु न धरत कुपथ पग नर सो. xxx#(२७) सवैये दा सताईहवां रूप है "आभार." इस नूं "पाताल" भी आखदे हन. लॱछण- प्रति चरण अॱठ तगण , , , , , , , .#उदाहरण-#जापैं न तांको जुहै सर्‍वदाता#कहां होय पूजे नदी कूप पाखान?#राखा ना होवै कदी अंत वेले बिना#श्री प्रभू बात तू सत्यकै जान. xxx#(२८) सवैये दा अठाईहवां रूप "सुमुखी" है. इस दा नाउं "मॱलिका" अते "मालिनी" भी है. लॱछण प्रति चरण सॱत जगण अंत लघु गुरु. , , , , , , , , .#उदाहरण- जु मानत हैं गुरुवाकन को रहिते जग माहि कदी न दुखी, रहै न कमी धन धाम भरे रकहि आतम देह सदीव सुखी. xxx#(२९) सवैये दा उनतीहवां रूप है "क्रौंच." लॱछण- प्रति चरण भ, म स, भ, न, न, न, न, ग. , , , , , , , , . ५, ५, ८, ७. अॱखरां पुर चार विश्राम.#उदाहरण-#प्रेम विहीना, पाइ न शांती,#यदपि धरति धन, अगनित धरही,#ताप रिदे ते, दूर न होवै,#जप तप व्रत पुन, पुन नर करही. xxx#(३०) सवैये दा तीहवां रूप है "झूलना." देखो, झूलना दा दूजा रूप.#(३१) सवैये दा इकतीहवां रूप "मुक्तहरा" है. लॱछण- प्रति चरण अॱठ जगण, , , , , , , , .#उदाहरण-#"विलोक गुरूमुख पंकज सिॱख#रहे हुइ भौर रसी मकरंद." xxx#(३२) सवैये दा बॱतीहवां रूप "लवंगलता" है. लॱछण- प्रति चरण अॱठ जगण, अंत लघु. , , , , , , , ,.#उदाहरण-#जिन्है न कछू कविता रस है#नहि राग विखे मन राग लगावत,#जपैं नहि वाहगुरू गुरुमंत्र#सरूप मनुॱख पशू नज़रावत. xxx#(३३) सवैये दा तेतीहवां रूप है "सरवगामी." लॱछण- प्रति चरण सॱत तगण अंत दो गुरु. , , , , , , , .#उदाहरण-#गाजे महा सूर घूंमी रणं हूर#भ्रंमी नभं पूर बेखं अनूपं. xxx (रामाव)#जाको रिदा है क्रिपा साथ पूर्यो#प्रजाप्यार वासै सदा चिॱत माहीं,#मंत्री तथा सैन हैं वारते प्राण को#तांहि के राज भै होत नाहीं. xxx#(३४) सवैये दा चौतीहवां रूप है "सारदा" लॱछण- प्रति चरण सॱत रगण अंत गुरु लघु.  ,  ,  ,  ,  ,  ,  , . उदाहरण-#धीर गंभीर है ग्यान को पुंज है#प्रेम को रूप है सत्रु को काल,#दीनताहीन लैलीन उद्योग मे#दान दातार है खालसा लाल. xxx

You Might Interested In: