ਰਤਨ

ratanaरतन

ਸੰ. रत्न. (ਦੇਖੋ, ਰਮ੍‌ ਧਾ) ਸੰਗ੍ਯਾ- ਜਿਸ ਤੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਈਏ, ਮਾਣਿਕ ਆਦਿ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ, ਅਥਵਾ ਅਦਭੁਤ ਵਸ੍ਤੂ. "ਰਤਨ ਨਾਮੁ ਅਪਾਰੁ ਕੀਮ ਨਹੁ ਪਵੈ ਅਮੁਲਉ." (ਸਵੈਯੇ ਸ੍ਰੀ ਮੁਖਵਾਕ ਮਃ ੫) ਦੇਖੋ, ਨਵਰਤਨ। ੨. ਉੱਤਮ ਪਦਾਰਥ. "ਹੋਮੇ ਬਹੁ ਰਤਨਾ." (ਸੁਖਮਨੀ) ਘ੍ਰਿਤ ਆਦਿਕ ਪਦਾਰਥ ਹੋਮੇ (ਹਵਨ ਕੀਤੇ). ੩. ਅੱਖ ਦੀ ਪੁਤਲੀ। ੪. ਪੁਰਾਣਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੀਰਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਰਿੜਕਕੇ ਕੱਢੇ ਹੋਏ ਅਦਭੁਤ ਪਦਾਰਥ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੌਦਾਂ ਗਿਣਤੀ ਹੈ- ਉੱਚੈਃ ਸ਼੍ਰਵਾ ਘੋੜਾ, ਕਾਮਧੇਨੁ, ਕਲਪਵ੍ਰਿਕ੍ਸ਼੍‍, ਰੰਭਾ ਅਪਸਰਾ, ਲਕ੍ਸ਼੍‍ਮੀ, ਅਮ੍ਰਿਤ, ਕਾਲਕੂਟ (ਜ਼ਹਿਰ) ਸ਼ਰਾਬ (ਸੁਰਾ), ਚੰਦ੍ਰਮਾ, ਧਨ੍ਵੰਤਰਿ, ਪਾਂਚਜਨ੍ਯ ਸ਼ੰਖ, ਕੌਸ੍ਟੁਭਮਣਿ, ਸਾਰੰਗ ਧਨੁਖ, ਅਤੇ ਐਰਾਵਤ ਹਾਥੀ. "ਰਤਨ ਉਪਾਇ ਧਰੇ ਖੀਰੁ ਮਥਿਆ." (ਆਸਾ ਮਃ ੧)

सं. रत्न. (देखो, रम्‌ धा) संग्या- जिस तों ख़ुश होईए, माणिक आदि कीमती पॱथर, अथवा अदभुत वस्तू. "रतन नामु अपारु कीम नहु पवै अमुलउ." (सवैये स्री मुखवाक मः ५) देखो, नवरतन। २.उॱतम पदारथ. "होमे बहु रतना." (सुखमनी) घ्रित आदिक पदारथ होमे (हवन कीते). ३. अॱख दी पुतली। ४. पुराणकथा अनुसार खीरसमुंदर नूं रिड़कके कॱढे होए अदभुत पदारथ, जिन्हां दी चौदां गिणती है- उॱचैः श्रवा घोड़ा, कामधेनु, कलपव्रिक्श्‍, रंभा अपसरा, लक्श्‍मी, अम्रित, कालकूट (ज़हिर) शराब (सुरा), चंद्रमा, धन्वंतरि, पांचजन्य शंख, कौस्टुभमणि, सारंग धनुख, अते ऐरावत हाथी. "रतन उपाइ धरे खीरु मथिआ." (आसा मः १)

You Might Interested In: