ਪ੍ਰਹੇਲਿਕਾ

prahēlikāप्रहेलिका

ਪਹੇਲੀ. ਬੁਝਾਰਤ. ਇਹ ਉਭਯਾਲੰਕਾਰ ਹੈ. ਅਰਥਪਹੇਲੀ ਦਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇਖੋ, ਅਲੰਕਾਰ "ਚਿਤ੍ਰ" ਦੇ ਅੰਗ ੬. ਵਿੱਚ.#ਵਰਣਪ੍ਰਹੇਲਿਕਾ ਅਜਿਹੀ ਬੁਝਾਰਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਦੇ ਹੀ ਅੰਤਰਗਤ ਅੰਤਰਲਾਪਿਕਾ ਅਤੇ ਵਹਿਰਲਾਪਿਕਾ ਆਦਿਕ ਭੇਦ ਹਨ. ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣ ਅੱਗੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ-#ਉਦਾਹਰਣ-#(ੳ) ਕਿਸ ਤੇ ਪਸ਼ੁ ਜ੍ਯੋਂ ਪੇਟ ਭਰ#ਲੇਟਤ ਹੋਇ ਨਿਸੰਗ?#ਬੁੱਧੀ ਵਿਦ੍ਯਾ ਵਿਦਾ ਕਰ#ਮਾਨ ਮ੍ਰਯਾਦਾ ਭੰਗ?#ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ "ਭੰਗ" ਹੈ.#ਅ)ਨਿਰਮਲ ਕੇ ਵਹ ਆਦਿ ਮੇ#ਰਹਿਤੋ. ਬੀਚ ਬਿਹੰਗ,#ਜੰਗ ਅੰਤ ਮੇ ਪੇਖਿਯਤ#ਬੂਝ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਸੰਗ,#ਉੱਤਰ "ਨਿਹੰਗ"#ੲ)ਸੰਭੁ ਕਹਾਂ ਬਿਖ ਪਰਤ?#ਜਨਮ ਦੁਰਲੱਭ ਕਵਨ ਕਹਿ?#ਪ੍ਰਜਾ ਭੂਪ ਕਹਿਂ ਦੇਤ?#ਦਾਨ ਮੇ ਚਹਤ ਕਵਨ ਨਹਿ?#ਕਾ ਕਰ ਸੋਭਤ ਬਾਮ?#ਦਯਾ ਨਹਿ ਕਾ ਪਰ ਚਹਿਯੇ?#ਮੰਗਲ ਮੇ ਧੁਨਿ ਕਵਨ?#ਕਵਨ ਪ੍ਰਭੁ ਪੂਜ ਜਿ ਲਹਿਯੇ?#ਕਵਨ ਗ੍ਯਾਨ ਵਿਗ੍ਯਾਨ ਦਾ?#ਵੇਦਿਵੰਸ਼ ਕੋ ਧਰਮਧੁਰ?#ਸਸਿਜਹਰੀ ਉੱਤਰ ਦਯੋ#"ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਅਭੇਦ ਗੁਰ."#(ਭਾਈ ਬੁਧ ਸਿੰਘ)#ਇਸ ਛੱਪਯ ਦੇ ਦਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ "ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਅਭੇਵ ਗੁਰ" ਵਾਕ੍ਯ ਵਿੱਚ ਯਥਾ ਕ੍ਰਮ ਇਉਂ ਹੈ- ਨਾਰ, ਨਰ, ਕਰ, ਦੇਰ, ਵਰ, ਅਰ, ਭੇਰ, ਵਰ, ਗੁਰ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਅਭੇਵ ਗੁਰ ਹੈ.#ਸ)ਕੰਜ ਲਸੈ ਕਿਹ ਮੱਧ?#ਸੁਭਟ ਹਰਖਤ ਕਿਹ ਕੈ ਨਿਧ?#ਸਤ੍ਰ ਡਰੈ ਕਿਹ ਦੇਖ?#ਕੌਨ ਹਰਿਪ੍ਰਿਯਾ ਸਰਬ ਸਿਧ?#ਕੋ ਭੂਖਨ ਰਮਣੀਨ?#ਕਹਾਂ ਗਾਵਨ ਮਨਭਾਵਨ?#ਜੂਪਕਾਰ ਕੋ ਸਾਰ?#ਕੌਨ ਹਯ ਰਾਮ ਬਧਾਵਨ?#ਕਹਿਂ ਮੁਨਿ ਗ੍ਰਹਿ? ਕੋ ਸ਼ੁਭ ਜਨਮ ਜਗ?#ਜਗ ਕਿ ਭਾਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੁ ਕਵਿ?#ਦਸਸੀਸ ਹਰਨ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਕਰ#ਸੋਭਤ ਹੈ "ਸਰ ਨਬਲ ਛਬ"#(ਕਵਿ ਅਮ੍ਰਿਤਰਾਯ)#ਇਸ ਛੱਪਯ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ "ਸਰ ਨਬਲ ਛਬ" ਪਦ ਵਿੱਚ ਗਤਾਗਤ ਰੀਤਿ ਨਾਲ ਇਉਂ ਹੈ- ਸਰ, ਰਨ, ਬਲ, ਲਛ, ਛਬ, ਬਛ, ਛਲ, ਲਬ, ਬਨ, ਨਰ, ਰਸ ਅਤੇ ਸਰ ਨਬਲ ਛਬ.#ਹ)ਮੋ ਮਦ ਕਾ ਛਰ ਲੋਹ ਦਗਾ ਮਲ#ਸੰਭ ਕਬੀ ਉਰ ਮਾਹਿ ਨ ਧਾਰੋ,#ਰਾਹ ਅਬੋ ਸਖਿ ਦੈ ਮਰ ਜੰਧਮ#ਮਾਵ ਸਦਾ ਉਰ ਤੇ ਨਹਿ ਟਾਰੋ,#ਸਾਗੁ ਭਵੇ ਸੁ ਸਪੰਚ ਇਨੀ ਤਰ#ਜੋ ਦਨ ਦਾ ਥਲ ਨੇਤ ਸਁਭਾਰੇ,#ਜੋ ਇਨ ਤੇ ਹਰਿ ਨਾਹਿ ਮਿਲੇ#ਤਬ ਜਾਮਨ ਸਿੰਘ ਗੁਲਾਬ ਤਿਹਾਰੋ.#(ਭਾਵਰਸਾਮ੍ਰਿਤ)#ਇਸ ਸਵੈਯੇ ਦੀ ਪਦਯੋਜਨਾ ਇਉਂ ਹੈ-#ਮੋਹ, ਮਦ, ਦਗਾ, ਕਾਮ, ਛਲ, ਰਸ#ਲੋਭ, ਕਬੀ ਉਰ ਮਾਹਿ ਨ ਧਾਰੋ,#ਰਾਮ, ਹਰ, ਅਜ, ਬੋਧ, ਸਮ, ਖਿਮਾ,#ਦੈਵ, ਸਦਾ ਉਰ ਤੇ ਨਹਿ ਟਾਰੋ,#ਸਾਂਤ, ਗੁਰ, ਭਜ, ਵੇਦ, ਸੁਨ, ਸਦ,#ਪੰਥ, ਚਲ, ਇਨੇ ਨੀਤ ਸੰਭਾਰੋ.#ਕ)ਇਸਤ੍ਰੀ ਕੋ ਪ੍ਰਿਯ ਕਵਨ?#ਜਨਮ ਉੱਤਮ ਕੋ ਕਹਿਯੇ?#ਨ੍ਰਿਪਹਿ ਪ੍ਰਜਾ ਕ੍ਯਾ ਦੇਤ?#ਮਾਨ ਕਾ ਕਰ ਜਗ ਲਹਿਯੇ?#ਕਵਨ ਨੇਤ੍ਰ ਕੋ ਵਿਸਯ?#ਦੇਹ ਚੈਤਨ ਕਿਹਕਰ ਹੈ?#ਜਗਤਾਰਕ ਹੈ ਕਵਨ?#ਪਰਮਗੁਰ ਆਦਿ ਅਕ੍ਸ਼੍‍ਰ ਹੈ?#ਇਹ ਵਹਿਰਲਾਪਿਕਾ ਹੈ, ਉੱਤਰ ਇਉਂ ਹਨ- ਨਾਹਿ, ਨਰ, ਕਰ, ਗੁਣ, ਰੂਪ, ਜੀਵ. ਅੰਤਿਮ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਜੋ ਹੈ ਕਿ ਜਗਤਾਰਕ ਪਰਮਗੁਰ ਕਵਨ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪਦਾਂ ਦਾ ਆਦਿ ਅੱਖਰ ਹੈ. ਆਦਿ ਦੇ ਅੱਖਰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਬਣਦਾ ਹੈ. "ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਜੀ."

पहेली. बुझारत. इह उभयालंकार है. अरथपहेली दा स्वरूप देखो, अलंकार "चित्र" दे अंग ६. विॱच.#वरणप्रहेलिका अजिही बुझारत है, जिस दे प्रशनां दा उॱतर अॱखरां विॱचों ही प्रगट हुंदा है. इस दे ही अंतरगत अंतरलापिका अते वहिरलापिका आदिक भेद हन. इस दे कई उदाहरण अॱगे दिखाउंदे हां-#उदाहरण-#(ॳ) किस ते पशु ज्यों पेट भर#लेटत होइ निसंग?#बुॱधी विद्या विदा कर#मान म्रयादा भंग?#इस प्रशन दा उॱतर "भंग" है.#अ)निरमल के वह आदि मे#रहितो. बीच बिहंग,#जंग अंत मे पेखियत#बूझ प्रशन प्रसंग,#उॱतर "निहंग"#ॲ)संभु कहां बिख परत?#जनम दुरलॱभ कवन कहि?#प्रजा भूप कहिं देत?#दान मे चहत कवन नहि?#का कर सोभत बाम?#दया नहि का पर चहिये?#मंगल मे धुनि कवन?#कवन प्रभुपूज जि लहिये?#कवन ग्यान विग्यान दा?#वेदिवंश को धरमधुर?#ससिजहरी उॱतर दयो#"नानक देव अभेद गुर."#(भाई बुध सिंघ)#इस छॱपय दे दस प्रशनां दा उॱतर "नानक देव अभेव गुर" वाक्य विॱच यथा क्रम इउं है- नार, नर, कर, देर, वर, अर, भेर, वर, गुर अते नानक देव अभेव गुर है.#स)कंज लसै किह मॱध?#सुभट हरखत किह कै निध?#सत्र डरै किह देख?#कौन हरिप्रिया सरब सिध?#को भूखन रमणीन?#कहां गावन मनभावन?#जूपकार को सार?#कौन हय राम बधावन?#कहिं मुनि ग्रहि? को शुभ जनम जग?#जग कि भाख अंम्रित सु कवि?#दससीस हरन स्री राम कर#सोभत है "सर नबल छब"#(कवि अम्रितराय)#इस छॱपय दे बारां प्रशनां दा उॱतर "सर नबल छब" पद विॱच गतागत रीति नाल इउं है- सर, रन, बल, लछ, छब, बछ, छल, लब, बन, नर, रस अते सर नबल छब.#ह)मो मद का छर लोह दगा मल#संभ कबी उर माहि न धारो,#राह अबो सखि दै मर जंधम#माव सदा उर ते नहि टारो,#सागु भवे सु सपंच इनी तर#जो दन दा थल नेत सँभारे,#जो इन ते हरि नाहि मिले#तब जामन सिंघ गुलाब तिहारो.#(भावरसाम्रित)#इस सवैये दी पदयोजना इउं है-#मोह, मद, दगा, काम, छल, रस#लोभ, कबी उर माहि न धारो,#राम, हर, अज, बोध, सम, खिमा,#दैव, सदा उर ते नहि टारो,#सांत, गुर, भज, वेद, सुन,सद,#पंथ, चल, इने नीत संभारो.#क)इसत्री को प्रिय कवन?#जनम उॱतम को कहिये?#न्रिपहि प्रजा क्या देत?#मान का कर जग लहिये?#कवन नेत्र को विसय?#देह चैतन किहकर है?#जगतारक है कवन?#परमगुर आदि अक्श्‍र है?#इह वहिरलापिका है, उॱतर इउं हन- नाहि, नर, कर, गुण, रूप, जीव. अंतिम प्रशन जो है कि जगतारक परमगुर कवन है? इस दा उॱतर दिॱता है कि उॱतर दे पदां दा आदि अॱखर है. आदि दे अॱखर लैण तों उॱतर बणदा है. "नानक गुरू जी."

You Might Interested In: