ਮਿਰਗੀ

miragīमिरगी

मृगी. ਮ੍ਰਿਗੀ. ਹਰਿਣੀ. "ਦਸ ਮਿਰਗੀ ਸਹਜੇ ਬੰਧਿ ਆਨੀ." (ਭੈਰ ਮਃ ੫) ਭਾਵ- ਦਸ ਇੰਦ੍ਰੀਆਂ। ੨. ਇੱਕ ਰੋਗ. ਸੰ. अपस्मार- ਅਪਮ੍‍ਮਾਰ.¹ ਅ਼. ਸਰਅ਼. ਅੰ. Epilepsy.#ਇਹ ਰੋਗ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਕਦੇ ਮਰੂਸੀ, ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਮੈਥੁਨ, ਹੱਥੀਂ ਵੀਰਯ ਨਸ੍ਟ ਕਰਨ, ਅਤੀ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਮਿਹਨਤ, ਚਿੰਤਾ, ਸ਼ੋਕ, ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ, ਮਲ ਮੂਤ ਦੇ ਰੁਕਣ, ਜ਼ਹਿਰ ਖਾਣ, ਸ਼ਰਾਬ ਆਦਿਕ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵਰਤਣ, ਉੱਚੀ ਅਥਵਾ ਨੀਵੀਂ ਥਾਂ ਚੜ੍ਹਨ ਉਤਰਣ, ਅਚਾਨਕ ਡਰਨ ਦੇ ਕਾਰਣ, ਭਰੇ ਪੇਟ ਭੋਗ ਅਥਵਾ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ.#ਇਸ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਚਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਅੱਚਨਚੇਤ ਧੂੰਏ ਦਾ ਗੁਬਾਰ ਜੇਹਾ ਹੋਕੇ ਅਥਵਾ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਝਰਨਾਟਾ ਪੈਕੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਚੱਕਰ ਆਉਣ ਲਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ. ਸਾਹ ਔਖਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ. ਮਿਰਗੀ ਵਾਲਾ ਮੂਰਛਾ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰਦਾ ਅਤੇ ਦੰਦ ਕਰੀਚਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਦੰਦਣ ਭੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ. ਮੂਹੋਂ ਝੱਗ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਅੰਗ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਿਲ ਬਹੁਤ ਧੜਕਣ ਲਗਦਾ ਹੈ. ਕਈ ਵਾਰ ਮਲ ਮੂਤ੍ਰ ਭੀ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.#ਜੇ ਵਾਤ (ਬਾਇ) ਦੀ ਅਧਿਕਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਿਰਗੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ੧੨. ਦਿਨ ਪਿੱਛੋਂ, ਪਿੱਤ ਵਧੇਰੇ ਹੋਵੇ ਤਦ ੧੫. ਦਿਨ ਪਿੱਛੋਂ ਕਫ ਬਹੁਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਮਹੀਨੇ ਪਿੱਛੋਂ, ਜੇ ਤਿੰਨੇ ਦੋਸ ਮਿਲੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਨਿੱਤ ਜਾਂ ਪੰਜ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਰੋਗ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪੁਰਾਣੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਰੋਗੀ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਬਲ ਅਨੁਸਾਰ ਦੌਰੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਥੋੜਾ ਅਥਵਾ ਬਹੁਤਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ.#ਦੌਰੇ ਦੇ ਵੇਲੇ ਛਿੱਕਾਂ ਦੀ ਨਸਵਾਰ ਦੇਣੀ, ਹਿੰਗ ਸੁੰਘਾਉਣੀ, ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਤਰ ਕਰਕੇ ਸੁਕਾਏ ਹੋਏ ਚਾਉਲਾਂ ਨੂੰ ਬਾਰੀਕ ਪੀਹਕੇ ਨਸਵਾਰ ਦੇਣੀ, ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰਸ ਨਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਟਪਕਾਉਣਾ, ਰੀਠਾ ਅਤੇ ਅਕਰਕਰਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘਸਾਕੇ ਨਸਵਾਰ ਦੇਣੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ. ਖਟਮਲ (ਕਟੂਏ) ਦਾ ਲਹੂ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਟਪਕਾਉਣਾ ਭੀ ਗੁਣਕਾਰੀ ਹੈ. ਗਸ਼ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰੋਗੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਕਾਗ (cork) ਰੱਖ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਏ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਜੀਭ ਨਾ ਟੁੱਕੀ ਜਾਵੇ, ਮਿਰਗੀ ਪੱਚੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਤੀਕ ਦੇ ਰੋਗੀ ਦੀ ਇਲਾਜ ਕੀਤਿਆਂ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਦੀ ਘੱਟ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ. ਇਸ ਰੋਗ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉੱਤਮ ਇਲਾਜ ਹਨ-#(ੳ) ਵਰਚ ਪੀਹਕੇ ਸ਼ਹਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਕੇ ਰੋਜ਼ ਚਟਾਉਣੀ.#(ਅ) ਗੋਰੋਚਨ ਜਾਂ ਦਰਿਆਈ ਨਾਰੀਅਲ ਜਲ ਵਿੱਚ ਘਸਾਕੇ ਰੋਜ਼ ਪਿਆਉਣਾ.#(ੲ) ਮਘਪਿੱਪਲਾਂ ਚਾਲੀ ਦਿਨ ਹਾਥੀ ਦੇ ਮੂਤ੍ਰ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂਕੇ ਰੱਖਣੀਆਂ, ਮੂਤ੍ਰ ਰੋਜ਼ ਨਵਾਂ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਫੇਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਕੇ ਇੱਕ ਮਘਪਿੱਪਲ ਪੀਹਕੇ ਸ਼ਹਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਕੇ ਰੋਜ਼ ਚਟਾਉਣੀ.#(ਸ) ਬ੍ਰਹਮੀ ਬੂਟੀ ਦਾ ਰਸ ਸ਼ਹਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਕੇ ਚਟਾਉਣਾ.#(ਹ) ਅਕਰਕਰੇ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਗੁਣਾਂ ਸ਼ਹਦ ਮਿਲਾ ਕੇ ਛੀ ਮਾਸ਼ੇ ਰੋਜ਼ ਖਵਾਉਣਾ.#(ਕ) ਸੁਹਾਂਜਣੇ ਦੀਆਂ ਕੂਮਲਾਂ ਜਲ ਵਿੱਚ ਪੀਹਕੇ ਪੀਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਸਵਾਰ ਲੈਣੀ.#(ਖ) ਰੌਗਨ ਬਨਫ਼ਸ਼ਾ ਅਤੇ ਰੌਗ਼ਨ ਸੋਸਨ ਦੀ ਸਿਰ ਤੇ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਪੈਰ ਦੀਆਂ ਪਾਤਲੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਮਲਣਾ.#(ਗ) ਪੋਟਾਸੀਅਮ ਬ੍ਰੋਮਾਈਡ(potassium bromide) ੫. ਤੋਂ ੪੦ ਗ੍ਰੇਨ² ਤਕ ਰੋਜ਼ ਖਵਾਉਣਾ.#(ਘ) ਬ੍ਰਾਹਮੀ ਘ੍ਰਿਤ ਖਵਾਉਣਾ.³#ਮਿਰਗੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੁਪੱਥ ਨਹੀਂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਏ-#ਮਾਸ, ਖਟਿਆਈ, ਕੱਚਾ ਮਿੱਠਾ, ਮਿਰਚਾਂ ਖਾਣੀਆਂ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣੀ, ਮੈਥੁਨ, ਕ੍ਰੋਧ, ਚਿੰਤਾ, ਸ਼ੋਕ ਕਰਨਾ, ਬਹੁਤ ਖਾਣਾ ਅਰ ਸੌਣਾ, ਭੈਦਾਇਕ ਉੱਤੇ ਨੀਵੇ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਉਤਰਨਾ, ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਤੱਕਣਾ, ਹਨੇਰੀ ਥਾਂ ਅਤੇ ਵਰਖਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ, ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਅਰ ਨਦੀ ਦੇ ਵਹਿਂਦੇ ਪਾਣੀ ਵੱਲ ਤੱਕਣਾ.#ਇਸ ਰੋਗ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਾਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖਾਣੀ ਚਾਹੀਏ. ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਅੰਜੀਰ ਅੰਗੂਰ ਆਦਿ ਫਲਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਇਸਤਾਮਾਲ ਕਰਨਾ ਲੋੜੀਏ. ਚਾਉਲ, ਦਲੀਆ, ਦੁੱਧ, ਘਿਉ, ਬਦਾਮਰੋਗਨ, ਗੁਲਕੰਦ, ਪੋਦੀਨੇ ਦੀ ਚਟਣੀ ਦਾ ਖਾਣਾ, ਸ਼ੁੱਧ ਪੌਣ ਵਿੱਚ ਫਿਰਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਰਹਿਣਾ ਗੁਣਕਾਰੀ ਹੈ. ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਲੋੜੀਏ ਕਿ ਕਦੇ ਕਬਜ਼ ਨਾ ਹੋਣੀ ਪਾਵੇ. "ਮਿਰਗੀ ਰੋਗ ਹੁਤੋ ਤਿਸ ਭਾਰੀ." (ਗੁਪ੍ਰਸੂ)

मृगी. म्रिगी. हरिणी. "दस मिरगी सहजे बंधि आनी." (भैर मः ५) भाव- दस इंद्रीआं। २. इॱक रोग. सं. अपस्मार- अपम्‍मार.¹ अ़. सरअ़. अं. Epilepsy.#इह रोग माता पिता तों कदे मरूसी, जां बहुत मैथुन, हॱथीं वीरय नस्ट करन, अती दिमाग़ी मिहनत, चिंता, शोक, पेट विॱच कीड़े पैदा होण, मल मूत दे रुकण, ज़हिर खाण, शराब आदिक नशिआं दे बहुत वरतण, उॱची अथवा नीवीं थां चड़्हन उतरण, अचानक डरन दे कारण, भरे पेट भोग अथवा मुशॱकत करन तों उतपंन हुंदा है.#इस रोग विॱच चलदे फिरदे रोगी नूं अॱचनचेत धूंए दा गुबार जेहा होके अथवा शरीर विॱच झरनाटा पैकेदिमाग़ नूं चॱकर आउण लग पैंदे हन अते बेहोशी हो जांदी है. साह औखा आउंदा है. मिरगी वाला मूरछा दी दशा विॱच हॱथ पैर मारदा अते दंद करीचदा है, कदे दंदण भी पै जांदी है. मूहों झॱग आउंदी है, अंग मुड़ जांदे हन, शरीर दा रंग बदल जांदा है, दिल बहुत धड़कण लगदा है. कई वार मल मूत्र भी निकल जांदा है.#जे वात (बाइ) दी अधिकता होवे तां मिरगी दा दौरा १२. दिन पिॱछों, पिॱत वधेरे होवे तद १५. दिन पिॱछों कफ बहुत होण तों महीने पिॱछों, जे तिंने दोस मिले होण तां निॱत जां पंज सॱत दिनां पिॱछों हुंदा है, रोग दे नवें पुराणे होण अते रोगी दे शरीर दे बल अनुसार दौरे दा समां थोड़ा अथवा बहुता होइआ करदा है.#दौरे दे वेले छिॱकां दी नसवार देणी, हिंग सुंघाउणी, अॱक दे दुॱध विॱच तिंन वारी तर करके सुकाए होए चाउलां नूं बारीक पीहके नसवार देणी, तुलसी दे पॱतिआं दा रस नासां विॱच टपकाउणा, रीठा अते अकरकरा पाणी विॱच घसाके नसवार देणी लाभदाइक है. खटमल (कटूए) दा लहू नॱक विॱच टपकाउणा भी गुणकारी है. गश दी हालत विॱच रोगी दे मूंह विॱच काग (cork) रॱख देणा चाहीए, जिस तों जीभ ना टुॱकी जावे, मिरगी पॱची वर्हिआं दी उमर तीक दे रोगी दी इलाज कीतिआं बहुत छेती हट जांदी है, पर इस तोंवॱध उमर वाले दी घॱट दूर हुंदी है. इस रोग लई हेठ लिखे उॱतम इलाज हन-#(ॳ) वरच पीहके शहद विॱच मिलाके रोज़ चटाउणी.#(अ) गोरोचन जां दरिआई नारीअल जल विॱच घसाके रोज़ पिआउणा.#(ॲ) मघपिॱपलां चाली दिन हाथी दे मूत्र विॱच भिउंके रॱखणीआं, मूत्र रोज़ नवां बदलदे रहिणा, फेर इन्हां नूं सुकाके इॱक मघपिॱपल पीहके शहद विॱच मिलाके रोज़ चटाउणी.#(स) ब्रहमी बूटी दा रस शहद विॱच मिलाके चटाउणा.#(ह) अकरकरे विॱच चार गुणां शहद मिला के छी माशे रोज़ खवाउणा.#(क) सुहांजणे दीआं कूमलां जल विॱच पीहके पीणीआं अते नसवार लैणी.#(ख) रौगन बनफ़शा अते रौग़न सोसन दी सिर ते मालिश करनी अते पैर दीआं पातलीआं नूं अॱक दा दुॱध मलणा.#(ग) पोटासीअम ब्रोमाईड(potassium bromide) ५. तों ४० ग्रेन² तक रोज़ खवाउणा.#(घ) ब्राहमी घ्रित खवाउणा.³#मिरगी वाले नूं हेठ लिखे कुपॱथ नहीं करने चाहीए-#मास, खटिआई, कॱचा मिॱठा, मिरचां खाणीआं, शराब पीणी, मैथुन, क्रोध, चिंता, शोक करना, बहुत खाणा अर सौणा, भैदाइक उॱते नीवे थावां उॱते चड़्हना उतरना, सूरज वॱल तॱकणा, हनेरी थां अते वरखा विॱच रहिणा, घुंमदीआं चीजां अर नदी दे वहिंदे पाणी वॱल तॱकणा.#इस रोग वाले नूं सादी ख़ुराक खाणी चाहीए. सबज़ीआं अते अंजीर अंगूरआदि फलां दा बहुता इसतामाल करना लोड़ीए. चाउल, दलीआ, दुॱध, घिउ, बदामरोगन, गुलकंद, पोदीने दी चटणी दा खाणा, शुॱध पौण विॱच फिरना अते प्रसंन रहिणा गुणकारी है. रोगी नूं इस गॱल दा ख़ास खिआल रॱखणा लोड़ीए कि कदे कबज़ ना होणी पावे. "मिरगी रोग हुतो तिस भारी." (गुप्रसू)

You Might Interested In: