ਚਚਰੀਆ

chacharīāचचरीआ

ਦਸਮਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਪਰ ਸ਼ਸਤ੍ਰਨਾਮਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲਾ ਹੈ, ਯਥਾ-#"ਹੋ, ਛੰਦ ਚਚਰੀਆ ਮਾਂਹਿ ਨਿਸ਼ੰਕ ਪ੍ਰਮਾਨਿਯੈ." (ਪਿੰਗਲਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਚਰਚਰੀ, ਚੰਚਰੀ, ਚੰਚਲੀ ਅਤੇ ਵਿਬੁਧਪ੍ਰਿਯਾ ਆਏ ਹਨ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਰ, ਸ, ਜ, ਜ, ਭ, ਰ. , , , , , .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਆਇਓ ਤਿਂਹਕਾਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਯਗ੍ਯ ਕੋ ਬਲ ਦੇਖਕੈ,#ਤਾਹਿਂ ਪੂਛਤ ਬੋਲਕੈ ਰਿਖਿ ਭਾਂਤ ਭਾਂਤ ਵਿਸੇਖਕੈ,#ਸੰਗ ਸੁੰਦਰ ਰਾਮ ਲਕ੍ਸ਼੍‍ਮ੍‍ਣ ਦੇਖਿ ਦੇਖਿ ਸੁ ਹਰ੍‍ਖਈ,#ਬੈਠਕੈ ਸੁਇ ਰਾਜਮੰਡਲ ਵਰ੍‍ਣਈ ਸੁਖ ਵਰ੍‍ਖਈ.#(ਰਾਮਚੰਦ੍ਰਿਕਾ)#੨. ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਚੰਚਰੀ ਦਾ ਸਰੂਪ ਹੈ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੪੬ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੨- ੧੨ ਮਾਤ੍ਰਾ ਪੁਰ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਸਹਿਤ, ਚੌਥਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਦਸ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪੁਰ, ਅੰਤ ਗੁਰੁ. ਇਸ ਭੇਦ ਦਾ ਨਾਮ "ਹਰਿਪ੍ਰਿਯਾ" ਭੀ ਹੈ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਤ੍ਯਾਗਦੇਹੁ ਮਨੋ ਪਾਪ, ਕੀਜੈ ਸਭ ਸੇ ਮਿਲਾਪ,#ਜਾਪੋ ਕਰਤਾਰ ਜਾਪ, ਸਾਂਤਚਿਤ ਹੋਇਕੈ,#ਦੇਸ਼ ਸਾਥ ਪ੍ਰੇਮ ਧਾਰ, ਜਾਤੀਅਭਿਮਾਨ ਟਾਰ,#ਵਿਦ੍ਯਾ ਕਰਕੈ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਅਭਿਮਾਨ ਖੋਇਕੈ. x x x#ਇਸ ਦਾ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ (ਮਨਹਰ) ਦਾ ਇਤਨਾ ਹੀ ਭੇਦ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ ਅਤੇ ਮਨਹਰ ਵਿੱਚ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਹ਼ਿਸਾਬ ਮੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਜੇ ਇਸ ਦੀ ਤੁਕ ਇਉਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਵੇ- "ਤ੍ਯਾਗ ਦਿਓ ਮਨੋ ਪਾਪ, ਕੀਜੈ ਸਭੀ ਸੇ ਮਿਲਾਪ, ਜਪੋ ਕਰਤਾਰ ਜਾਪ, ਸਾਂਤਚਿੱਤ ਹੋਇਕੈ." ਤਦ ਮਨਹਰ ਤਾਂ ਰਹੇਗਾ, ਪਰ ਚੰਚਰੀ (ਹਰਿਪ੍ਰਿਯਾ) ਨਹੀਂ ਕਹਾਵੇਗਾ.

दसमग्रंथ विॱच इस दा उदाहरण नहीं मिलदा, पर शसत्रनाममाला विॱच हवाला है, यथा-#"हो, छंद चचरीआ मांहि निशंक प्रमानियै." (पिंगलग्रंथां विॱच इस दे नाम चरचरी, चंचरी, चंचली अते विबुधप्रिया आए हन. लॱछण- चार चरण, प्रति चरण र, स, ज, ज, भ, र. , , , , , .#उदाहरण-#आइओ तिंहकाल ब्राहमण यग्य को बल देखकै,#ताहिं पूछत बोलकै रिखि भांत भांत विसेखकै,#संग सुंदर राम लक्श्‍म्‍ण देखि देखि सु हर्‍खई,#बैठकै सुइ राजमंडल वर्‍णई सुख वर्‍खई.#(रामचंद्रिका)#२. मात्रिक चंचरी दा सरूप है- चार चरण, प्रति चरण ४६ मात्रा, तिंन विश्राम १२- १२ मात्रा पुर अनुप्रास सहित, चौथा विश्राम दस मात्रा, पुर, अंत गुरु. इस भेद दा नाम "हरिप्रिया" भी है.#उदाहरण-#त्यागदेहु मनो पाप, कीजै सभ से मिलाप,#जापो करतार जाप, सांतचित होइकै,#देश साथ प्रेम धार, जातीअभिमान टार,#विद्या करकै प्रचार, अभिमान खोइकै. x x x#इस दा अते कबिॱत (मनहर) दा इतना ही भेद है कि इस विॱच मात्रा दा अते मनहर विॱचअॱखरां दा ह़िसाब मुॱख हुंदा है. जे इस दी तुक इउं पड़्ही जावे- "त्याग दिओ मनो पाप, कीजै सभी से मिलाप, जपो करतार जाप, सांतचिॱत होइकै." तद मनहर तां रहेगा, पर चंचरी (हरिप्रिया) नहीं कहावेगा.

You Might Interested In: