ਪੁਨਹਾ

punahāपुनहा

ਇਸ ਛੰਦ ਦਾ ਨਾਮ "ਹਰਿਹਾਂ", "ਚਾਂਦ੍ਰਾਯਣ", "ਪਰਿਹਾਂ" ਅਤੇ "ਫੁਨਹਾ" ਭੀ ਹੈ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੨੧. ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੧. ਪੁਰ, ਜਗਣਾਂਤ, ਦੂਜਾ ੧੦. ਪੁਰ ਰਗਣਾਂਤ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਧਾਵਉ ਦਸਾ ਅਨੇਕ, ਪ੍ਰੇਮਪ੍ਰਭੂ ਕਾਰਣੇ,#ਪੰਚ ਸਤਾਵਹਿ ਦੂਤ, ਕਵਨਬਿਧਿ ਮਾਰਣੇ? ××#(ਫੁਨਹੇ ਮਃ ੫)#ਇਸ ਛੰਦ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਚਰਣ ਦੇ ਆਦਿ ਹੇ! ਹਰਹਾਂ! ਹੋ! ਫਰੀਦਾ! ਬਜੀਦਾ! ਆਦਿਕ ਸੰਬੋਧਨ ਅਤੇ ਨਾਮ ਕਵਿ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਰ ਉਹ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦੀ ਸੰਖ੍ਯਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ.#(ਅ) ਕਈ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਗਣ ਦਾ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ, ਕੇਵਲ ਅੰਤ ਰਗਣ ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ, ਯਥਾ-#ਆਯਸ ਅਬ ਜੌ ਹੋਇ, ਗ੍ਰੰਥ ਤਉ ਮੈ ਰਚੋਂ,#ਰਤਨ ਪ੍ਰਮੁਦ ਕਰ ਬਚਨ, ਚੀਨ ਤਾਂ ਮੇ ਗਚੋਂ,#ਭਾਖਾ ਸੁਭ ਸਭ ਕਰਹੋਂ, ਧਰਹੋਂ ਕ੍ਰਿੱਤ ਮੈ,#ਅਦਭੁਤ ਕਥਾ ਅਪਾਰ, ਸਮਝ ਕਰ ਚਿੱਤ ਮੇਂ.#(ਚੰਡੀ ੧)#ਭਾਂਡਾ ਧੋਵੈ ਕਉਣ, ਜਿ ਕੱਚਾ ਸਾਜਿਆ,#ਧਾਤੂ ਪੰਜਿ ਰਲਾਇ, ਕੂੜਾ ਪਾਜਿਆ. ××#(ਸਵਾ ਮਃ ੧)

इस छंद दा नाम "हरिहां", "चांद्रायण", "परिहां" अते "फुनहा" भी है.लॱछण- चार चरण, प्रति चरण २१. मात्रा, पहिला विश्राम ११. पुर, जगणांत, दूजा १०. पुर रगणांत.#उदाहरण-#धावउ दसा अनेक, प्रेमप्रभू कारणे,#पंच सतावहि दूत, कवनबिधि मारणे? ××#(फुनहे मः ५)#इस छंद दे अंतिम चरण दे आदि हे! हरहां! हो! फरीदा! बजीदा! आदिक संबोधन अते नाम कवि दी इॱछा अनुसार लगाए जा सकदे हन, अर उह मात्रा दी संख्या तों बाहर हुंदे हन.#(अ) कई कवीआं ने विचकार जगण दा होणा जरूरी नहीं समझिआ, केवल अंत रगण ही मंनिआ है, यथा-#आयस अब जौ होइ, ग्रंथ तउ मै रचों,#रतन प्रमुद कर बचन, चीन तां मे गचों,#भाखा सुभ सभ करहों, धरहों क्रिॱत मै,#अदभुत कथा अपार, समझ कर चिॱत में.#(चंडी १)#भांडा धोवै कउण, जि कॱचा साजिआ,#धातू पंजि रलाइ, कूड़ा पाजिआ. ××#(सवा मः १)

You Might Interested In: