ਡਿਉਢਾ

diuḍhāडिउढा

ਵਿ- ਅੱਧੇ ਸਹਿਤ ਇੱਕ. ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਅਤੇ ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਅਰ੍‍ਧ. ਸਾੱਰ੍‍ਧੈਕ। ੨. ਸੰਗ੍ਯਾ- ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਕੋਠਾ. ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡਿਉਢ ਦਾ ਹ਼ਿਸਾਬ ਹੈ। ੩. ਇੱਕ ਛੰਦ. ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ "ਦੁਭੰਗੀ" ਅਤੇ "ਮਦਨਹਰ" ਭੀ ਹੈ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੪੦ ਮਾਤ੍ਰਾ. ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੦. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ ੮. ਪੁਰ, ਤੀਜਾ ੧੪. ਪੁਰ, ਚੌਥਾ ੮. ਪੁਰ. ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਪਦ ਦਾ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਮਿਲਵਾਂ. ਹਰੇਕ ਚਰਣ ਦੇ ਆਦਿ ਦੋ ਲਘੁ ਅੰਤ ਇੱਕ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਕਲਗੀਧਰ ਸ੍ਵਾਮੀ ਅੰਤਰਯਾਮੀ#ਜੌ ਸਿਰ ਪੈ ਨਿਜ ਹਾਥ ਧਰੈ, ਸਭ ਦੁੱਖ ਹਰੈ।#ਕਰ ਰੰਕਨ ਰਾਜਾ, ਦੇਇ ਸਮਾਜਾ,#ਸ੍ਯਾਲਨ ਕੋ ਸਮ ਸਿੰਘ ਕਰੈ, ਬਲ ਤੇਜ ਭਰੈ. xxx#(ਅ) ਦੂਜਾ- ਰੂਪ ਪ੍ਰੀਤ ਚਰਣ ੩੬ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ੍ਰਾਮ ੧੬. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ ੧੨. ਪੁਰ, ਤੀਜਾ ੮. ਪੁਰ. ਦੂਜੇ ਤੀਜੇ ਵਿਸ੍ਰਾਮ ਪੁਰ ਦੋ ਦੋ ਗੁਰ, ਅਤੇ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਦਾ ਮੇਲ. ਠਰੇਕ ਚਰਣ ਦੇ ਆਦਿ ਲਘੁ. ਉਦਾਹਰਣ.#ਫਰਉਪਕਾਰ ਰਾਤ ਦਿਨ ਕਰਦਾ, ਪਰੇ ਨ ਮਨ ਹੰਕਾਰਾ, ਗੁਰੁ ਦਾ ਪ੍ਯਾਰਾ।#ਭੁਜਬਲ ਸਾਥ ਕਮਾਵੇ ਰੋਜ਼ੀ, ਕਦੇ ਨ ਹੱਥ ਪਸਾਰਾ, ਬਿਨ ਕਰਤਾਰਾ। xx#(ੲ) ਡਿਉਢਾ ਦਾ ਤੀਜਾ ਰੂਪ "ਫਣੀਸ਼" ਛੰਦ ਹੈ. ਇਸ ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੪੨ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੦. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ, ਤੀਜਾ, ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਪੰਜਵਾਂ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਅੱਠ ਅੱਠ ਮਾਤ੍ਰਾ ਪੁਰ, ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ. ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਆਪੋਵਿੱਚੀ ਮਿਲਵਾਂ, ਚੌਥੇ ਅਰ ਪੰਜਵੇਂ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਦਾ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਪਰਸਪਰ ਮਿਲਵਾਂ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਿਨ ਮਨਮਤਿ ਤ੍ਯਾਗੀ, ਗੁਰੁਮਤਿ ਪਾਗੀ,#ਭੇ ਅਨੁਰਾਗੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੁਬਾਨੀ, ਜੋ ਸੁਖਦਾਨੀ. xx

वि- अॱधे सहित इॱक. इॱक पूरा अते द्वितीय अर्‍ध. साॱर्‍धैक। २. संग्या- गिणती दा कोठा. जिस विॱच डिउढ दा ह़िसाब है। ३. इॱक छंद. इस दा नाम "दुभंगी" अते "मदनहर" भी है. लॱछण- चार चरण, प्रति चरण ४० मात्रा. पहिला विश्राम १०. पुर, दूजा ८. पुर, तीजा १४. पुर, चौथा ८. पुर. तीजे अते चौथे पद दा अनुप्रास मिलवां. हरेक चरण दे आदि दो लघु अंत इॱक गुरु.#उदाहरण-#कलगीधर स्वामी अंतरयामी#जौ सिर पै निज हाथ धरै, सभ दुॱख हरै।#कर रंकन राजा, देइ समाजा,#स्यालन को सम सिंघ करै, बल तेज भरै. xxx#(अ) दूजा- रूप प्रीत चरण ३६ मात्रा,पहिला विस्राम १६. पुर, दूजा १२. पुर, तीजा ८. पुर. दूजे तीजे विस्राम पुर दो दो गुर, अते अनुप्रास दा मेल. ठरेक चरण दे आदि लघु. उदाहरण.#फरउपकार रात दिन करदा, परे न मन हंकारा, गुरु दा प्यारा।#भुजबल साथ कमावे रोज़ी, कदे न हॱथ पसारा, बिन करतारा। xx#(ॲ) डिउढा दा तीजा रूप "फणीश" छंद है. इस दा लॱछण है चार चरण, प्रति चरण ४२ मात्रा, पहिला विश्राम १०. पुर, दूजा, तीजा, चौथा अते पंजवां विश्राम अॱठ अॱठ मात्रा पुर, अंत दो गुरु. पहिले तिंन विश्रामां दा अनुप्रास आपोविॱची मिलवां, चौथे अर पंजवें विश्राम दा अनुप्रास परसपर मिलवां.#उदाहरण-#जिन मनमति त्यागी, गुरुमति पागी,#भे अनुरागी, श्री गुरुबानी, जो सुखदानी. xx

You Might Interested In: