ਅੜਿਲ, ਅੜਿੱਲ

arhila, arhilaअड़िल, अड़िॱल

ਇੱਕ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਛੰਦ. ਲੱਛਣ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੋਲਾਂ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਅੰਤ ਭਗਣ- .#ਉਦਾਹਰਣ-#"ਡੋਲਤ ਜਹਿਂ ਤਹਿਂ ਪੁਰਖ ਅਪਾਵਨ,#ਲਾਗਤ ਕਤਹਿ ਧਰਮ ਕੋ ਦਾਵ ਨ,#ਅਰਥਹਿ ਛਾਡ ਅਨਰਥ ਬਤਾਵਤ,#ਧਰਮ ਕਰਮ ਚਿਤ ਏਕ ਨ ਲਾਵਤ."#(ਕਲਕੀ)#੨. ਅੜਿੱਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭੇਦ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਸੋਲਾਂ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਅੰਤ ਯਗਣ, .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਿਖ੍ਯਾ ਮਨ ਧਾਰੋ,#ਗੁਰੁਜਨ ਕੀ ਰੀਤੀ ਨ ਵਿਸਾਰੋ,#ਕਹਿ ਕਰ ਵਾਕ ਕਦੀ ਨਹਿ ਹਾਰੋ,#ਸਤ੍ਯਧਰਮ ਜਗ ਮੇ ਪਰਚਾਰੋ.#੩. ਅੜਿੱਲ ਦਾ ਤੀਜਾ ਭੇਦ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ਇੱਕੀ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਗ੍ਯਾਰਾਂ ਪੁਰ ਜਗਣਾਂਤ, ਦੂਸਰਾ ਦਸ ਪੁਰ ਰਗਣਾਂਤ. ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ "ਚੰਦ੍ਰਾਯਣ" ਭੀ ਹੈ.#ਉਦਾਹਰਣ-#"ਵਿਦ੍ਯਾ ਸੇ ਅਨੁਰਾਗ, ਰੈਨ ਦਿਨ ਕੀਜਿਯੇ,#ਨਿਜ ਸ਼ਕਤੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਭਿਨ ਸੁਖ ਦੀਜਿਯੇ,#ਸ੍ਵਾਰਥ ਕੇ ਵਸ਼ ਹੋਯ, ਨ ਪਰਹਾਨੀ ਕਰੋ,#ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਅਰ ਧਨ ਮਾਨ, ਰਿਦੇ ਮੇ ਨਾ ਧਰੋ."#੪. ਅੜਿੱਲ ਦਾ ਚੌਥਾ ਭੇਦ- ਪ੍ਰਤਿਚਰਣ ੨੧. ਮਾਤ੍ਰਾ, ੧੧- ੧੦ ਤੇ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਅੰਤ ਰਗਣ, ਅਰ ਚੌਥੀ ਤੁਕ ਦੇ ਆਦਿ ਹੋ! ਹਰਹਾਂ! ਆਦਿ ਕੋਈ ਸੰਬੋਧਕ ਸਬਦ. ਇਸ ਦੀ "ਚੌਬੋਲਾ" ਸੰਗ੍ਯਾ ਭੀ ਹੈ. ਸੰਬੋਧਕ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਮਾਤ੍ਰਾ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ.#ਉਦਾਹਰਣ-#"ਸੁਨੈ ਗੁੰਗ ਜੋ ਯਾਹਿ, ਸੁ ਰਸਨਾ ਪਾਵਈ,#ਸੁਨੈ ਮੂੜ੍ਹ ਚਿਤ ਲਾਇ, ਚਤੁਰਤਾ ਆਵਈ,#ਦੂਖ ਦਰਦ ਭੌ ਨਿਕਟ, ਨ ਤਿਨ ਨਰ ਕੇ ਰਹੈ,#ਹੋ! ਜੋ ਯਾਂਕੀ ਇਕ ਬਾਰ, ਚੌਪਈ ਕੋ ਕਹੈ.#(ਬੇਨਤੀ ਚੌਪਈ ਦੇ ਅੰਤ)

इॱक मात्रिक छंद. लॱछण- चार चरण, प्रति चरण सोलां मात्रा, अंत भगण- .#उदाहरण-#"डोलत जहिं तहिं पुरख अपावन,#लागत कतहि धरम को दाव न,#अरथहि छाड अनरथ बतावत,#धरम करम चित एक न लावत."#(कलकी)#२. अड़िॱल दा दूजा भेद. प्रति चरण सोलां मात्रा, अंत यगण, .#उदाहरण-#गुरु नानक सिख्या मन धारो,#गुरुजन की रीती न विसारो,#कहि कर वाक कदी नहि हारो,#सत्यधरम जग मे परचारो.#३. अड़िॱल दा तीजा भेद- प्रति चरण इॱकी मात्रा, पहिला विश्राम ग्यारां पुर जगणांत, दूसरा दस पुर रगणांत. इस दा नाउं "चंद्रायण" भी है.#उदाहरण-#"विद्या से अनुराग, रैन दिन कीजिये,#निज शकती अनुसार, सभिन सुख दीजिये,#स्वारथ के वश होय, न परहानी करो,#प्रभुता अर धन मान, रिदे मे ना धरो."#४. अड़िॱल दा चौथा भेद- प्रतिचरण २१. मात्रा, ११- १० ते विश्राम अंत रगण, अर चौथी तुक दे आदि हो! हरहां! आदि कोई संबोधक सबद. इस दी "चौबोला" संग्या भी है. संबोधक शबद दी मात्रा गिणती तों बाहर हुंदी है.#उदाहरण-#"सुनै गुंग जो याहि, सु रसना पावई,#सुनै मूड़्ह चित लाइ, चतुरता आवई,#दूख दरद भौ निकट, नतिन नर के रहै,#हो! जो यांकी इक बार, चौपई को कहै.#(बेनती चौपई दे अंत)

You Might Interested In: