ਸਿਰਖਿੰਡੀ

sirakhindīसिरखिंडी

ਸੰਗ੍ਯਾ- ਖ਼ਾਂ. ਸ਼ੱਕਰ। ੨. ਇੱਕ ਛੰਦ. ਇਸ ਦਾ ਨਾਉਂ "ਸ਼੍ਰੀਖੰਡ" ਹੈ. ਇਹ "ਪਲਵੰਗਮ" ਛੰਦ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰ ਹੈ. ਇਸ ਛੰਦ ਦੀ ਤੁਕ ਦੇ ਮੱਧ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਦਾ ਮੇਲ ਅਤੇ ਤੁਕਾਂਤ ਬੇ ਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ- ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੨੧. ਮਾਤ੍ਰਾ. ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੨. ਪੁਰ, ਦੂਜਾ ੯. ਪੁਰ, ਦੋਹਾਂ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜੁੱਟੇ ਵੀਰ ਜੁਝਾਰੇ, ਧਗਾਂ ਵੱਜੀਆਂ,#ਬੱਜੇ ਨਾਦ ਕਰਾਰੇ, ਦਲਾਂ ਮੁਸ਼ਾਹਦਾ,#ਲੁੱਝੇ ਕਾਰਣਆਰੇ, ਸੰਘਰ ਸੂਰਮੇ,#ਵੁੱਠੇ ਜਾਨ ਡਰਾਰੇ, ਘਨਿਆਰ ਕੈਬਰੀਂ. (ਰਾਮਾਵ) ਇਹ ਰੂਪ ਕਲਕੀ ਅਵਤਾਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ-#ਬਾਣੇ ਅੰਗ ਭੁਜੰਗੀ, ਸਾਵਲ ਸੋਹਣੇ,#ਤ੍ਰੈ ਸੈ ਹੱਥ ਉਤੰਗੀ, ਖੰਡਾ ਧੂਹਿਆ. xxx#ਦੇਖੋ, ਪਉੜੀ ਦਾ ਰੂਪ ੮.#(ਅ) ਦੂਜਾ ਰੂਪ- ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੨੨ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੨. ਪੁਰ, ਅੰਤ ਲਘੁ, ਦੂਜਾ ੧੦. ਮਾਤ੍ਰਾ ਪੁਰ, ਅੰਤ ਗੁਰੁ. ਤੁਕ ਦੇ ਮੱਧ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਦਾ ਮੇਲ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਮਾਰਤ ਬਿਧੀਆ ਸੈਨ, ਸੁ ਤੇਗਾ ਹਾਥ ਲੈ,#ਸ਼ਿਵਗਣ ਸਮ ਨਹੀ ਚੈਨ, ਇਤੈ ਉਤ ਧਾਂਵਦਾ. xxx#(ੲ) ਇਸੀ ਚਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ੨੩ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ ਭੀ ਸਿਰਖਿੰਡੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ੧੪- ੯ ਪੁਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਦੇਖੋ, ਪਉੜੀ ਦਾ ਰੂਪ ੨੧.

संग्या- ख़ां. शॱकर। २. इॱक छंद. इस दा नाउं "श्रीखंड" है. इह "पलवंगम" छंद दा रूपांतर है. इस छंद दी तुक दे मॱध अनुप्रास दा मेल अते तुकांत बे मेल हुंदा है. इस दा लॱछण है- चार चरण, प्रति चरण २१. मात्रा. पहिला विश्राम १२. पुर, दूजा ९. पुर, दोहां विश्रामां दे अंत गुरु.#उदाहरण-#जुॱटे वीर जुझारे, धगां वॱजीआं,#बॱजे नाद करारे, दलां मुशाहदा,#लुॱझे कारणआरे, संघर सूरमे,#वुॱठे जान डरारे, घनिआर कैबरीं. (रामाव) इह रूप कलकी अवतार विॱच आइआ है-#बाणे अंग भुजंगी, सावल सोहणे,#त्रै सै हॱथ उतंगी, खंडा धूहिआ. xxx#देखो, पउड़ी दा रूप ८.#(अ) दूजा रूप- प्रति चरण २२ मात्रा, पहिला विश्राम १२. पुर, अंत लघु, दूजा १०. मात्रा पुर, अंत गुरु. तुक दे मॱध अनुप्रास दा मेल.#उदाहरण-#मारत बिधीआ सैन, सु तेगा हाथ लै,#शिवगण सम नही चैन, इतै उत धांवदा. xxx#(ॲ) इसी चाल अनुसार २३ मात्रा दा भी सिरखिंडी हुंदा है. जिसदा विश्राम १४- ९ पुर होइआ करदा है. देखो, पउड़ी दा रूप२१.

You Might Interested In: