ਮਰੁਤ

marutaमरुत

ਸੰ. ਸੰਗ੍ਯਾ- ਪਵਨ. ਵਾਯੂ. ਨਿਰੁਕ੍ਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ "ਮਰਿਮਿਤ" ਸ਼ਬਦ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵਾਯੁ ਦੀ ਮਰੁਤ ਸੰਗ੍ਯਾ ਹੈ. ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੁਤ ਝੱਖੜ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਹੈ। ੨. ਸੰ. ਮਾਰੁਤ. ਭਾਗਵਤ ਵਿੱਚ ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿਤਿ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤਿ ਕਸ਼੍ਯਪ ਦੇ ਕਹਿਣ ਪੁਰ ਅਜੇਹਾ ਕਠਿਨ ਵ੍ਰਤ ਧਾਰਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇੰਦ੍ਰ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਪੁਤ੍ਰ ਹੋਵੇ. ਇੰਦ੍ਰ ਇਹ ਮਾਲੂਮ ਕਰਕੇ ਸੇਵਕ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਕੇ ਦਿਤਿ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹਾਜਿਰ ਹੋ ਗਿਆ. ਇੱਕ ਦਿਨ ਦਿਤਿ, ਜੂਠੇ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਦੇ ਕੇਸ਼ ਖੁੱਲੇ ਛੱਡਕੇ ਸੌਂ ਗਈ. ਇੰਦ੍ਰ ਨੇ ਦਿਤਿ ਦਾ ਇਹ ਕਰਮ ਵ੍ਰਤਭੰਗ ਦਾ ਕਾਰਣ ਜਾਣਿਆ, ਅਰ ਸੂਖਮਰੂਪ ਧਾਰਕੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜਿਆ ਅਤੇ ਗਰਭ ਦੇ ੪੯ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਉਹ ਟੋਟੇ ਤਪਪ੍ਰਭਾਵ ਕਰਕੇ ਮੋਏ ਨਹੀਂ, ਸਗੋ, ਰੋਕੇ ਇੰਦ੍ਰ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ, ਬੱਸ! ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਨਾ ਮਾਰ. ਇਸ ਪੁਰ ਇੰਦ੍ਰ ਨੂੰ ਦਯਾ ਆਈ ਅਰ ਆਖਿਆ "ਮਾਰੁਤ" (ਮਤ- ਰੋਓ). ਇਸੇ ਸ਼ਬਦ ਪੁਰ ਨਾਮ ਮਾਰੁਤ ਹੋਇਆ.#ਇੰਦ੍ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਗਰਭ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ੪੯ ਮਰੁਤ (ਪਵਨ) ਦੇਵਤਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਇਹ ਹਨ:-#ਏਕਜ੍ਯੋਤਿ, ਦ੍ਵਿਜ੍ਯੋਤਿ, ਤ੍ਰਿਜ੍ਯੋਤਿ, ਜ੍ਯੋਤਿ, ਏਕ ਸ਼ਕ੍ਰ, ਦ੍ਵਿਸ਼ਕ੍ਰ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਕ੍ਰ, ਇੰਦ੍ਰ, ਗਤਦ੍ਰਿਸ਼੍ਯ. ਤਤਃ, ਪਤਿਸਕ੍ਰਿਤ, ਪਰ, ਮਿਤ, ਸੰਮਿਤ, ਸੁਮਤਿ, ਰਿਤਜਿਤ, ਸਤ੍ਯਜਿਤ, ਸੁਸੇਣ, ਸੇਨਜਿਤ, ਅੰਤਿਮਿਤ੍ਰ, ਅਨਮਿਤ੍ਰ, ਪੁਰੁਮਿਤ੍ਰ, ਅਪਰਾਜਿਤ, ਰਿਤੁ, ਰਿਤਵਾਹ, ਧਰ੍‍ਤਾ, ਧਰੁਣ, ਧ੍ਰੁਵ, ਵਿਧਾਰਣ, ਦੇਵਦੇਵ, ਈਦ੍ਰਿਕ, ਅਦ੍ਰਿਕ੍ਸ਼੍‍, ਵ੍ਰਤਿਨ. ਅਸਦ੍ਰਿਕ੍ਸ਼੍‍, ਸਮਰ, ਧਾਤਾ, ਦੁਰ੍‍ਗ, ਧ੍ਰਿਤਿ, ਭੀਮ, ਅਭਿਯੁਕ੍ਤ, ਅਰ੍‍ਥਾਤ, ਸਹ, ਦ੍ਯੁਤਿ, ਦ੍ਯਪੁ, ਅਨਾਯ੍ਯ, ਅਥਵਾਸ, ਕਾਮ, ਜਯ ਅਤੇ ਵਿਰਾਟ.

सं. संग्या- पवन. वायू. निरुक्त विॱच लिखिआ है "मरिमित" शबद होण करके वायु दी मरुत संग्या है. वेदां विॱच मरुत झॱखड़ दा देवता है। २. सं. मारुत. भागवत विॱच कथा है कि दिति ने आपणे पति कश्यप दे कहिण पुर अजेहा कठिन व्रत धारिआ, जिस तों इंद्र नूंजिॱतण वाला पुत्र होवे. इंद्र इह मालूम करके सेवक दा रूप धारके दिति दी सेवा विॱच हाजिर हो गिआ. इॱक दिन दिति, जूठे मूंह सिर दे केश खुॱले छॱडके सौं गई. इंद्र ने दिति दा इह करम व्रतभंग दा कारण जाणिआ, अर सूखमरूप धारके गरभ विॱच जा वड़िआ अते गरभ दे ४९ टुकड़े कर दिॱते, पर उह टोटे तपप्रभाव करके मोए नहीं, सगो, रोके इंद्र नूं कहिण लॱगे कि, बॱस! सानूं होर ना मार. इस पुर इंद्र नूं दया आई अर आखिआ "मारुत" (मत- रोओ). इसे शबद पुर नाम मारुत होइआ.#इंद्र उन्हां नूं लैके गरभ तों बाहर आइआ अते उह ४९ मरुत (पवन) देवता प्रसिॱध होए, जिन्हां दे नाम इह हन:-#एकज्योति, द्विज्योति, त्रिज्योति, ज्योति, एक शक्र, द्विशक्र, त्रिशक्र, इंद्र, गतद्रिश्य. ततः, पतिसक्रित, पर, मित, संमित, सुमति, रितजित, सत्यजित, सुसेण, सेनजित, अंतिमित्र, अनमित्र, पुरुमित्र, अपराजित, रितु, रितवाह, धर्‍ता, धरुण, ध्रुव, विधारण, देवदेव, ईद्रिक, अद्रिक्श्‍, व्रतिन. असद्रिक्श्‍, समर, धाता, दुर्‍ग, ध्रिति, भीम, अभियुक्त, अर्‍थात, सह, द्युति, द्यपु, अनाय्य, अथवास, काम, जय अते विराट.

You Might Interested In: