ਦੰਡਕ

dhandakaदंडक

ਸੰਗ੍ਯਾ- ਦੰਡ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਪੁਰਖ। ੨. ਦੰਡਕ ਵਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਇਕ੍ਸ਼੍‌ਵਾਕੁ ਦੇ ਪੁਤ੍ਰ ਦੰਡ ਰਾਜਾ ਤੋਂ ਹੋਇਆ. ਦੰਡਕਾਰਨ੍ਯ. ਇਹ ਵਿੰਧ੍ਯ ਪਰਵਤ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੀਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ. ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਚੰਦ੍ਰ ਜੀ ਵਨਵਾਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਨ ਰਹੇ ਹਨ। ੩. ਛੰਦਜਾਤਿ. ਕੇਸ਼ਵਦਾਸ ਆਦਿਕ ਅਨੇਕ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਕਬਿੱਤ ਦੀ ਥਾਂ ਦੰਡਕ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਨਾਮ ਹੈ, ਵਿਸ਼ੇਸ ਨਹੀਂ.#ਜੋ ਛੰਦ ੩੨ ਮਾਤ੍ਰਾ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਤਿਚਰਣ ਰਖਦੇ ਹਨ, ਓਹ ਮਾਤ੍ਰਿਕਦੰਡਕ, ਅਰ ਜੋ ਛੰਦ ਪ੍ਰਤਿਚਰਣ ੨੬ ਅੱਖਰਾਂ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਓਹ ਵਰਣਦੰਡਕ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ. ਕਰਖਾ ਕਬਿੱਤ ਆਦਿਕ ਛੰਦ "ਦੰਡਕ" ਹਨ.#ਜਿਵੇਂ- ਕੇਵਲ "ਛੰਦ" ਪਦਕਈ ਥਾਈਂ ਕਵਿ ਲਿਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਿਵੇਂ "ਦੰਡਕ" ਪਦ ਲਿਖਣ ਦੀ ਰੀਤੀ ਪੈ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਉੱਤਮ ਨਹੀਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਹ ਕੇਹੜਾ ਦੰਡਕ ਹੈ.

संग्या- दंड देण वाला पुरख। २. दंडक वन, जिस दा नाम इक्श्‌वाकु दे पुत्र दंड राजा तों होइआ. दंडकारन्य. इह विंध्य परवत तों लैके गोदावरी नदी दे किनारे तीक फैलिआ होइआ है. श्री रामचंद्र जी वनवास समें इस विॱच बहुत दिन रहे हन। ३. छंदजाति. केशवदास आदिक अनेक कवीआं ने कबिॱत दी थां दंडक शबद लिखिआ है, पर इह सामान्य नाम है, विशेस नहीं.#जो छंद ३२ मात्रा तों अधिक प्रतिचरण रखदे हन, ओह मात्रिकदंडक, अर जो छंद प्रतिचरण २६ अॱखरां तों अधिक वाले हन, ओह वरणदंडक कहाउंदे हन. करखा कबिॱत आदिक छंद "दंडक" हन.#जिवें- केवल "छंद" पदकई थाईं कवि लिख दिंदे हन, तिवें "दंडक" पद लिखण दी रीती पै गई है, पर इह उॱतम नहीं, क्योंकि पाठक नूं निशचे नहीं हो सकदा कि इह केहड़ा दंडक है.

You Might Interested In: