ਬਿਸਨੁਪਦ, ਬਿਸਨੁਪਦਾ

bisanupadha, bisanupadhāबिसनुपद, बिसनुपदा

ਸੰ. विष्णुपद. ਇਸ ਛੰਦ ਦੇ ਅਨੰਤ ਰੂਪ ਹਨ. ਸੂਰਦਾਸ, ਮੀਰਾਂਬਾਈ ਆਦਿਕ ਦੇ "ਪਦ" ਸਭ ਵਿਸਨੁਪਦ ਸਦਾਉਂਦੇ ਹਨ. ਕੋਈ ਮੁੱਖ ਮੁੱਖ ਭੇਦ ਇੱਥੇ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ.#(੧) ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੨੬ ਮਾਤ੍ਰਾ, ੧੬- ੧੦ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਦੇਗ ਤੇਗ ਕੋ ਧਨੀ ਖਾਲਸਾ, ਨਿਤ ਉਪਕਾਰ ਕਰੈ,#ਸ਼ਰਣਾਗਤ ਕੀ ਬਾਂਹ ਗਹੈ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ, ਦਾਰਿਦ ਦੁੱਖ ਹਰੈ,#ਧੀਰ ਵੀਰ ਗੰਭੀਰ ਸਰਵਪ੍ਰਿਯ, ਕਾਹੂੰ ਤੇ ਨ ਡਰੈ,#ਹਰਿਵ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਅਸ ਸਤਗੁਰੁਸੁਤ ਕੀ, ਰਜ ਲੇ ਸੀਸ ਧਰੈ.#(੨) ਅੱਠ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੨੮ ਮਾਤ੍ਰਾ, ੧੬- ੧੨ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਰਿਸ ਭਰ ਬਲ ਕਰ ਅਰਿ ਪਰ,#ਜਬ ਧਨੁ ਧਰਕਰ ਧਾਯੋ,#ਤਬ ਨ੍ਰਿਪ ਮਨ ਮਹਿ ਕੋਪ ਬਢਾਯੋ,#ਸ਼੍ਰੀਪਤਿ ਕੋ ਗੁਨ ਗਾਯੋ,#ਜਾਂਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਤਾਪ ਤਿਹੂੰ ਪੁਰ,#ਸ਼ੇਸ ਅੰਤ ਨਹਿ ਪਾਯੋ,#ਬੇਦ ਭੇਦ ਜਾਂਕੋ ਨਹਿ ਜਾਨਤ,#ਸੋ ਨਁਦਨੰਦ ਕਹਾਯੋ,#ਕਾਲਰੂਪ ਨਾਥ੍ਯੋ ਜਿਂਹ ਕਾਲੀ,#ਕੰਸ ਕੇਸ ਗਹਿ ਘਾਯੋ,#ਸੋ ਮੈ ਰਨ ਮਹਿ ਓਰ ਆਪਨੀ,#ਕੋਪ ਹਕਾਰ ਬੁਲਾਯੋ,#ਜਾਂਕੋ ਧ੍ਯਾਨ ਰਾਮ ਨਿਤ ਮੁਨਿ ਜਨ,#ਧਰਤ ਹ੍ਰਿਦੈ ਨਹਿ ਆਯੋ,#ਧੰਨ ਭਾਗ ਮੇਰੇ ਤਿਂਹ ਹਰਿ ਸੋਂ,#ਅਤਿ ਹੀ ਜੁੱਧ ਮਚਾਯੋ.#(ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੩) ਛੀ ਚਰਣ. ਪਹਿਲਾ ਚਰਣ ੧੫. ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ, ਪੰਜ ਚਰਣ ਸਤਾਈ ਸਤਾਈ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦੇ, ੧੬- ੧੧ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ. ਅੰਤ ਸਭ ਦੇ ਦੋ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਦੁਪਤਿ ਮੋਹਿ ਸਨਾਥ ਕੀਓ,#ਦਰਸਨ ਦੇਤ ਨ ਦਰਸਨ ਹੂੰ ਕੋ, ਮੋਕੇ ਦਰਸ ਦੀਓ, ਜਾਨਤ ਹੋਂ ਜਗ ਮੇ ਸਮ ਮੋਸੋ, ਔਰ ਨ ਬੀਰ ਬੀਓ. (ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੪) ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪਹਿਲਾ ਚਰਣ ੧੫. ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ, ਤਿੰਨ ਚਰਣ ਸਤਾਈ ਸਤਾਈ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦੇ, ੧੬- ੧੧ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਗੁਰੁ ਲਘੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਜਿਹਂ ਮ੍ਰਿਗ ਰਾਖੇ ਨੈਨ ਬਨਾਇ,#ਅੰਜਨ ਰੇਖ ਸ਼੍ਯਾਮ ਪਰ ਅਟਕਤ,#ਸੁੰਦਰ ਫਾਂਧ ਚੜ੍ਹਾਇ." ××× (ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੫) ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪਹਿਲਾ ੧੪. ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ, ਤਿੰਨ ਚਰਣ ਛੱਬੀ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦੇ, ੧੬- ੧੦ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਲਘੁ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਹਰਿ ਕੇ ਨੈਨਾ ਜਲਜ ਠਏ,#ਦਿਪਤ ਜੋਤਿ ਦਿਨਮਣਿ ਦੁਤਿ ਮੁਖ ਤੇ,#ਕਬਹੁਁ ਨ ਮੁਁਦਤ ਭਏ (ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੬) ਛੀ ਚਰਣ. ਪ੍ਰਤਿ ਚਰਣ ੨੭ ਮਾਤ੍ਰਾ, ੧੬- ੧੧ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਗੁਰੁ ਲਘੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਸੁਨਪਾਈ ਬ੍ਰਿਜਬਾਲਾ ਮੋਹਨ, ਆਏ ਹੈਂ ਕੁਰੁਖੇਤ,#ਦਰਸਨ ਦੇਖ ਸਭੈ ਦੁਖ ਬਿਸਰੇ, ਬੇਦ ਕਹਿਤ ਜਿਹ ਨੇਤ. (ਕ੍ਰਿਸਨਾਵ)#(੭) ਚਾਰ ਚਰਣ, ਪਹਿਲਾ ਚਰਣ ੧੮. ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ, ਤਿੰਨ ਚਰਣ ਅਠਾਈ ਅਠਾਈ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦੇ, ੧੬- ੧੨ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਦੋ ਗੁਰੁ.#ਉਦਾਹਰਣ-#ਕੈਸੇਕੈ ਪਾਂਇਨ ਪ੍ਰਭਾ ਉਚਾਰੋਂ?#ਜਾਨਕ ਨਿਪਟ ਅਘਟ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਮ,#ਸੰਪੁਟ ਸੁਭਟ ਉਚਾਰੋਂ. ××× (ਪਾਰਸਾਵ)#(੮) ਚਾਰ ਚਰਣ. ਪਹਿਲਾ ਚਰਣ ੧੬. ਮਾਤ੍ਰਾ ਦਾ, ਤਿੰਨ ਅਠਾਈ ਅਠਾਈ ਮਾਤ੍ਰਾ ਦੇ, ੧੬- ੧੨ ਪੁਰ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ, ਅੰਤ ਸਭ ਦੇ ਯਗਣ,   .#ਉਦਾਹਰਣ-#ਸੋਭਤ ਬਾਮਹਿ ਪਾਣਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨੀ,#ਜਾਤਰ ਜੱਛ ਕਿਨਰ ਅਸੁਰਨ ਕੀ,#ਸਭ ਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਹਿਰਾਨੀ, ××× (ਪਾਰਸਾਵ)#(੯) ਦੇਖੋ, "ਸ਼ਬਦ" ਅਤੇ "ਪਦ"

सं. विष्णुपद. इस छंद दे अनंत रूप हन. सूरदास, मीरांबाई आदिक दे "पद" सभ विसनुपद सदाउंदे हन. कोई मुॱख मुॱख भेद इॱथे लिखे जांदे हन.#(१) चार चरण, प्रति चरण २६ मात्रा, १६- १० पुर विश्राम, अंत गुरु.#उदाहरण-#देग तेग को धनी खालसा, नित उपकार करै,#शरणागत की बांह गहै द्रिड़्ह, दारिद दुॱख हरै,#धीर वीर गंभीर सरवप्रिय, काहूं ते न डरै,#हरिव्रिजेश अस सतगुरुसुत की, रज ले सीस धरै.#(२) अॱठ चरण. प्रति चरण २८ मात्रा, १६- १२ पुर विश्राम, अंत दो गुरु.#उदाहरण-#स्री हरि रिस भर बल कर अरि पर,#जब धनु धरकर धायो,#तब न्रिप मन महि कोप बढायो,#श्रीपति को गुन गायो,#जांकोप्रगट प्रताप तिहूं पुर,#शेस अंत नहि पायो,#बेद भेद जांको नहि जानत,#सो नँदनंद कहायो,#कालरूप नाथ्यो जिंह काली,#कंस केस गहि घायो,#सो मै रन महि ओर आपनी,#कोप हकार बुलायो,#जांको ध्यान राम नित मुनि जन,#धरत ह्रिदै नहि आयो,#धंन भाग मेरे तिंह हरि सों,#अति ही जुॱध मचायो.#(क्रिसनाव)#(३) छी चरण. पहिला चरण १५. मात्रा दा, पंज चरण सताई सताई मात्रा दे, १६- ११ पुर विश्राम. अंत सभ दे दो गुरु.#उदाहरण-#जदुपति मोहि सनाथ कीओ,#दरसन देत न दरसन हूं को, मोके दरस दीओ, जानत हों जग मे सम मोसो, और न बीर बीओ. (क्रिसनाव)#(४) चार चरण. पहिला चरण १५. मात्रा दा, तिंन चरण सताई सताई मात्रा दे, १६- ११ पुर विश्राम, अंत गुरु लघु.#उदाहरण-#जिहं म्रिग राखे नैन बनाइ,#अंजन रेख श्याम पर अटकत,#सुंदर फांध चड़्हाइ." ××× (क्रिसनाव)#(५) चार चरण. पहिला १४. मात्रा दा, तिंन चरण छॱबी मात्रा दे, १६- १० पुर विश्राम, अंत लघु गुरु.#उदाहरण-#हरि के नैना जलज ठए,#दिपत जोति दिनमणि दुति मुख ते,#कबहुँ न मुँदत भए (क्रिसनाव)#(६) छी चरण. प्रति चरण २७ मात्रा, १६- ११ पुर विश्राम, अंत गुरु लघु.#उदाहरण-#सुनपाई ब्रिजबाला मोहन, आए हैं कुरुखेत,#दरसन देख सभै दुख बिसरे, बेद कहित जिहनेत. (क्रिसनाव)#(७) चार चरण, पहिला चरण १८. मात्रा दा, तिंन चरण अठाई अठाई मात्रा दे, १६- १२ पुर विश्राम, अंत दो गुरु.#उदाहरण-#कैसेकै पांइन प्रभा उचारों?#जानक निपट अघट अंम्रितसम,#संपुट सुभट उचारों. ××× (पारसाव)#(८) चार चरण. पहिला चरण १६. मात्रा दा, तिंन अठाई अठाई मात्रा दे, १६- १२ पुर विश्राम, अंत सभ दे यगण,   .#उदाहरण-#सोभत बामहि पाणि क्रिपानी,#जातर जॱछ किनर असुरन की,#सभ की क्रिया हिरानी, ××× (पारसाव)#(९) देखो, "शबद" अते "पद"

You Might Interested In: